Uticaj statina na postoperativni tretman pacijenata operiranih radi ugradnje aortokoronarnih premoštenja

Transcription

1 Uticaj statina na postoperativni tretman pacijenata operiranih radi ugradnje aortokoronarnih premoštenja Effects of Statins on Postoperative Treatment of Patients After Aortocoronary Bypass Grafting Mehmed Kulić 1, Mirza Dilić 2, Vjekoslav Gerc 3, Bećir Heljić 4 Kardiološki odjel, Centar za srce, Klinički centar Univerziteta u Sarajevu, Bosna i Hercegovina 1 Klinika za angiologiju, Klinički centar Univerziteta u Sarajevu, Bosna i Hercegovina 2 Klinika za bolesti srca i reumatizam, Klinički centar Univerziteta u Sarajevu, Bosna i Hercegovina 3 Klinika za endokrinologiju i dijabetes, Klinički centar Univerziteta u Sarajevu, Bosna i Hercegovina 4 Originalni članak Sažetak Cilj rada: Antiinflamatorni utjecaj hipolipemijskih lijekova, statina, kod pacijenata poslije ugradnje aortokoronarnih premoštenja dosad nije istraživan. Cilj rada je pokazati utjecaj simvastatina na postoperativni tok, laboratorijske nalaze i postoperativne perikardijalne izljeve kod pacijenata operiranih radi ugradnje aortokoronarnih premoštenja. Materijal i metode: U studiju je uključeno 80 pacijenata sa koronarnom arterijskom bolesti. Svi pacijenti su podijeljeni u dvije grupe: ispitivanu grupu od 40 pacijenata sa koronarnom ishemijskom bolesti, operiranih radi ugradnje aortokoronarnog premoštenja, koji su primali uobičajenu kardiohiruršku postoperativnu terapiju, uz dodatak simvastatinske terapije u količini od 40mg. simvastatina dnevno, u periodu od 8. sata nakon extubacije pacijenta do 14. postoperativnog dana, i kontrolnu skupinu od 40 pacijenata sa koronarnom ishemijskom bolesti, operiranih radi ugradnje aortokoronarnog premoštenja tretiranih uobičajenom postoperativnom kardiohirurškom terapijom. U radu su evaluirani demografski podaci, operativni izvještaji, laboratorijski postoperativni parametri, te ehokardiografski pregledi tokom dvodnevnih postoperativnih perioda praćenja perikardijalnih Podaci su statistički evaluirani korištenjem statističkog programa SPSS. Parametrijski podaci bili su testirani Studentovim T-testom, dok su neparametrijski podaci obrađeni X² testom i proporcijama. Korišten je i test uz CI: 95 tj. nivo signifikantnosti p<0.05. Rezultati: Naše istraživanje je pokazalo da simvastatini u dozi od 40mg/24.h. djeluju efektno u postoperativnom periodu na smanjenje vrijednosti lipida i signifikantno smanjenje postoperativnih perikardijalnih izljeva mjereno tokom dvodnevnog perioda u toku trećeg i četrnaestog postoperativnog dana (p<0.037, p<0.01). Zaključak: Statinska terapija u dozi od 40mg/24.h je u našoj studiji aplicirana bez sporednih efekata i bez interakcija sa drugim postoperativno upotrebljenim lijekovima. su pokazali dobar antiinflamatorni učinak na ovako ograničenom broju pacijenata. Statinska terapija bi se, uz ostalu postopeartivnu terapiju, trebala obavezno nastavljati u ranom kardiohirurškom postoperativnom periodu. Antiinflamatorno dejstvo statina potrebno je i dalje ispitivati, i to na mnogo većoj skupini pacijenata. O antiinflamatornom dejstvu hipolipemika nema do sada velikih studija koje bi odagnale svaku sumnju u antiinflamatorno dejstvo hipolipemika. Posebno treba istaći da nema velikih studija koje bi istraživale antiinflamatorno dejstvo hipolipemika na primjeru postperikardiotomnih perikardijalnih Ključne rijeći: simvastatin, aortokoronarno premoštenje, perikardijalni izljevi Original paper SUMMARY Aim: There are no previous data about the anti-inflammatory effects of hypolipemic agents, statins, in patients after aortocoronary bypass grafting. The aim of this study was to demonstrate effects of simvastatine on postoperative treatment, laboratory findings and pericardial effusion during postoperative period, in patients after aortocoronary bypass grafting procedures. Material and methods: The study included 80 patients with coronary arterial disease divided in two groups. The study group included 40 patients with coronary ischemic disease subjected to surgical implantation of aortocoronary bypass graft who received standard cardio-surgical postoperative treatment supplemented with 40 mg of simvastatine per day, starting at 8 hours after the patient s extubation until postoperative 14th day. The control group included 40 patients after aortocoronary bypass grafting procedures with standard intensive postoperative treatment. Evaluation included demographic data, surgical reports, postoperative laboratory parameters and echocardiography findings, taken during two days monitoring of postoperative pericardial effusion. Statistical data analysis was conducted using SPSS software. Parametric data were evaluated using Student T-test, while non-parametric data were processed using X2 test and proportion analysis. test was applied with CI of 95, i.e. significance level p<0.05. Results: No significant differences were found between the observed groups with regards to demographic data, number of the implanted aortocoronary bypasses and postoperative laboratory parameters. However, the differences in echocardiographically determined dimensions of postoperative pericardial effusions measured during two days of postoperative observation (between the 3rd and the 14th day postoperative) were significant (p<0.037, p<0.01). Conclusion: In our study, statin therapy consisting of 40 mg/24 hrs was applied with no side effects and without interaction with the other postoperatively applied medications. Simvastatins, applied in the dosage of 40 mg/24 hrs, efficiently lead to significant reduction of postoperative pericardial effusions in postoperative period. In this limited group of patients, statins have exhibited good anti-inflammatory effects. Statins with standard therapy ought to be included in the early cardio-surgical postoperative period. Anti-inflammatory activities of statins should be further investigation on much larger patient sample. So far, there is no record of a large study of anti-inflammatory activities of hypolipemic agents that could waive the doubts into their effectiveness. It needs to be stressed that no large studies of anti-inflammatory activities of hypolipemic agents in cases of postoperative pericardial effusion were ever conducted. Keywords: simvastatine, aortocoronary bypass graft, pericardial effusion 1. UVOD Perikardiotomija je uobičajeni postupak kod svih kardiohirurških operacija, neophodan da bi se pristupilo operativnom polju. Kod kardiovaskularnih pacijenata hirurška intervencija na perikardu u okviru operacije aorto-koronarnog premoštenja izaziva njegovu inflamatornu reakciju, koja se u postoperativnim danima, kod nekih pacijenata, izražava kao postoperativni perikardijalni izljev. Uobičajeno se ova reakcija događa u oko 10 do 40 pacijenata, pa sve do čak 64 operiranih kardiohirurških pacijenata, češće kod valvularnih, nego kod bolesnika sa koronarnom arterijskom bolesti (1). 2. CILJ RADA Kod pacijenata poslije kardiohirurškog operativnog zahvata ugradnje koronarnog arterijskog bypassa evaluirati utjecaj simvastatina u dozi od 40mg/24.h. u ranom kardiohirurškom postoperativnom periodu od 8.h. poslije intubacije do 14. postoperativnog dana. 3. METODE RADA U radu su korištene sljedeće tehnike: Lični i anamnestički podaci (ime, prezime, godina rođenja, spol, prethodno preležale bolesti). Operativni izvještaj (vrsta urađene kardiohirurške operacije, broj i vrsta ugrađenih aorto-koronarnih premoštenja). Klinički postoperativni pregled (parametri RR i pulsa, te auskultatorni pregled srca i pluća, RTG pluća i srca). Laboratorijski nalazi (KS, ŠUK, transaminaze, CK, urea i kreatinin, holesterol i trigliceridi) prvog, trećeg, sedmog postoperativnog dana i 14 dana nakon operacije. Ehokardiografski pregled pacijenata, u cilju evaluacije postojanja, veličine, lokalizacije i progresije razvoja postperikardiotomnog perikardijalnog izljeva i to: Dvodnevni ehokardiografski pregledi u periodu od prvog postoperativnog dana do sedmog postoperativnog dana i to od dva kardiologa, kako bi se umanjila intraobserverska greška. Ehokardiografska kontrola perikardijalnog izljeva na dan 14 to dnevne, na isti način kao u prvim periodima. Svi dobijeni podaci su uzeti od paci- 152 MED ARH 2009; 63(3) ORIGINALNI ČLANCI / ORIGINAL PAPERS

2 jenata nakon što su informirani o vrsti studije i njihovom učeću u njoj, i nakon što su dali svoj pismeni pristanak za uzimanje terapije. Podaci su se prikupljali iz pregleda dva kardiologa prospektivno u periodu od 1 godine i to prema rednom broju prijema pacijenta, tako su se pacijenti pod parnim brojevima prijemnog protokola svrstavali u ispitivanu grupu (grupu A), dok su oni pod neparnim brojem prijemnog protokola činili kontrolnu grupu ili grupu B. Statinska terapija se dodjeljivala pacijentima grupe A, tako, da kardiolozi koji procijenjuju veličinu postoperativno izraženog perikardijalnog izljeva ne znaju koji pacijenti primaju statinsku terapiju, a koji ne. Prospektivno dobijeni rezultati statistički su evaluirani korištenjem statističkog programa SPSS. Parametrijski podaci bili su testirani Studentovim T-testom, dok su neparametrijski podaci obrađeni X² testom i proporcijama. Korišten je i test, uz CI: 95 tj. nivo signifikantnosti p< REZULTATI RADA Prosječna starost ispitanika iznosila je 57.g. +/- 8,36. Najmlađi ispitanika imao je 42 godine, a najstariji 74 godina. Nije bilo signifikantne razlike među grupama u odnosu na starost i spol pacijenata. Klinički je bila najzastupljeniji simptom stabilne angine pectoris a bez signifikantne razlike među grupama (p=0.539). Nije postojala signifikantna razlika među grupama u pogledu preoperativno ordinirane statinske terapije i taj procenat je iznosio u ispitivanoj grupi 45 (18 pacijenata) na statinskoj terapiji, u odnosu na 47 (19 pacijenata) u kontrolnoj grupi. Nije postojala signifikantna razlika među grupama u pogledu broja ugrađenih aortokoronarnih premoštenja. U poređenju laboratorijskih nalaza nije bilo signifikantnosti među grupama u odnosu na: Er, Le, ŠUK, CK, AST, ALT, Ureu, kreatinin, holesterol i trigliceride. Neinvazivna dijagnostika (Ehokardiografski podaci) Lab. Param. ŠUK 1 ŠUK 2 ŠUK 3 ŠUK 4 CK 2 CK 3 CK 4 Broj vrijednost Devijacija Greška Da 40 6,105 1,812,4292 Ne 40 6,012 1,641,4286 Da 40 7,15 1,812,444 Ne 40 7,87 1,765,444 Da 40 6,367 3,538,7008 Ne 40 6,213 1,813,6944 Da 40 5,378 1,151,3777 Ne 40 6,170 1,827,3803 Da 40 90,55 42,94 10,895 Ne 40 83,22 44,89 10,902 Da 40 94,48 65,77 15,654 Ne 40 97,19 60,20 15,632 Da 40 94,48 65,77 8,834 Ne 40 82,24 40,46 8,874 Lab. broj vijednost Prije evaluacije perikardijalnog izljeva odredili smo brojevima područja ispred određenih zidova i veličinu perikardijalnih Dobili smo signifikane razlike između ispitivane i kontrolne skupine u odnosu na parametar postojanja ili odsustva postoperativnog perikardijalnog Ta se signifikantnost među skupinama u odnosu na postojanje ili otsustvo perikardijalnog izljeva i odnosila se na područja lateralnog zida LV-a i ispred apexa LV-a u svim periodima praćenja, dok je za područje ispred RV-a postojala signifikantnost u Devijacija Greška,942,796,520,519,672,830,390 Hol 1 Da 40 5,384 1,144,3191,199 Ne 40 5,763 1,417,3201 Hol 2 Da 40 3,862,7100,2091,152 Ne 40 4,125,9608,2101 Hol 3 Da 40 4,9733,7757,23177,019 Ne 40 4,9141 1,073,23291 Trig 1 Da 40 2,2379 1,698,34194,234 Ne 40 2,1613,9398,33912 Trig 2 Da 40 1,6485,8109,18179,353 Ne 40 1,5250,6421,18114 Lab STATINI Broj AST 1 AST 2 AŠT 3 AŠT 4 ALT 1 ALT 2 ALT 3 ALT 4 vrijednost Devijacija Greška Da 40 23,15 8,610 2,870,230 Ne 40 24,44 13,97 2,890 Da 40 38,09 20,67 5,579,274 Ne 40 37,03 24,21 5,593 Da 40 32,27 9,847 3,135,083 Ne 40 29,41 14,98 3,155 Da 40 23,09 6,385 1,676,488 Ne 40 19,97 7,114 1,678 Da 40 34,82 23,66 5,289,764 Ne 40 33,84 18,58 5,269 Da 40 45,18 53,64 9,641,092 Ne 40 37,03 24,21 9,501 Da 40 31,64 11,44 3,604,377 Ne 40 28,94 17,13 3,625 Da 40 23,03 7,481 1,953 Ne 40 22,59 8,257 1,956,802 Tabele 1, 2 i 3. Primjeri laboratorijskih parametara bez signifikantnih promjena. drugom i trećem periodu praćenja. Podaci govore o signifikantnim razlikama među grupama u odnou na postojanju postoperativnih perikardijlnih izljeva (p< 0,037, p< 0,001, p<0,0124). MED ARH 2009; 63(3) ORIGINALNI ČLANCI / ORIGINAL PAPERS 153

3 5. DISKUSIJA U naše istraživanje uključeno je 80 ispitanika, podijeljenih u dvije skupine. Prva ili ispitivana skupina sastojala se od 40 pacijenata, sa kardiovaskularnom bolešću operiranih radi ugradnje aortokoronarnog premoštenja (bypass-a), a koji su postoperativno primali uz uobičajenu postoperativnu kardiohiruršku terapiju i 40 mg. simvastatina jednom u 24.h. i to počevši od osmog postoperativnog sata, pa do posljednje kontrole, tj. do dana otpusta, odnosno, 7-10 dana nakon kardiohirurškog zahvata. Druga kontrolna skupina sačinjena je od 40 pacijenata sa kardiovaskularnom bolešću, operiranih radi ugradnje aortokoronarnog bypass-a, koji su postoperativno primali uobičajenu postoperativnu kardiohiruršku terapiju. U grupama nije bilo signifikantnih razlika, kako prema godinama, tako i prema spolu. Osnovna tegoba koju su pacijenti osjećali je anginozna bol po stabilnom tipu u oko 65 pacijenata. Nije bilo značajne razlike u vrsti i kvaliteti simptoma među pojedinim grupama. Tako su vrijednosti hematokrita i hemoglobina snižene na donje referentne granice, osobito u prvima postoperativnim danima, a kao posljedica kardiohirurškog perioperativnog krvarenja. Neposredno nakon operativnog zahvata kratkotrajno su bile povišene vrijednosti kreatin kinaze i CRP-a kao reakcija na oštećenje tkiva i posljedični inflamatorni odgovor. Iz istog razloga u tom periodu jako su povećane i transaminaze, dok su urea i kreatinin ostajali u normalnim granicama ili su bili blago povišeni. Nakon sedmog dana došlo je do normalizacije svih navedenih vrijednosti laboratorijskih parametara u obje skupine pacijenata, premda su pacijenti iz ispitivane grupe nastavljali da uzimaju statinsku terapiju. Lipidogram je bio u referentnim granicama, ali je primjećen blagi pad razine holesterola i triglicerida u periodima trećeg i sedmog postoperativnog dana, što se može pripisati uz dejstvo statina i poremećenoj prehrani pacijenata u ranom postoperativnom periodu. Broj ugrađenih bypass-a nije se razlikovao po pojedinim skupinama, a najviše je bilo pacijenata sa ugrađena tri aortokoronarna bypass-a (63) potom onih sa dva (34), dok su samo dva pacijenta dobila jednostruki aortokoronarni bypass (3). Ehokardiografski pokazatelji su bili od neobične su koristi jer je ehokardiografski pregled dostupan na svakom mjestu, lako primjenjiv, nije štetan za pacijenta, može se ponavljati prema kliničkim i medicinskim potrebama, i veoma je precizan u odnosu na ocjenu lokaliteta i veličine postoperativnih perikardijalnih St rateg ija vođenja neinvazivnih ehokardiografskih podataka mjerenja postoperativnih perikardijalnih izljeva, bila je usmjerena na četiri područja, tj. perikardijalni prostor ispred prednjeg zida desnog ventrikula (1), ispred prednjeg zida i apexa lijevog ventrikula (2), ispred lateralnog zida lijevog ventrikula (3), te ispod i iza inferoposteriornog miokardnog zida (4). Drugi važan kriterij bio je podjela na tri različita perioda promatranja veličine perikardijalnog Ovim oznakama je dodana i brojevna vrijednost postoperativnog perioda koji su obuvatili prvi postoperativni dan (1), treći postoperativni dan (2), sam dan otpusta, tj. obično 7. do 10.postoperativni dan (3). Tako se u tabelama, kojima su pokazivani podaci ehokardiografskog praćenja perikardijalnih izljeva nailazimo na oznake PE (engl. NE PE 1-2 DA PE 1-2 NE PE 2-2 DA PE 2-2 NE PE 3-2 DA PE 3-2 i period NE PE 4-2 DA PE 4-2 Pericardial Effusion = Perikardijalni izljev) 1-1, PE 2-1, PE 3-1, što se odnosi na zidove miokarda u prvom periodu praćenja, tj. prvog postoperativnog dana. izljeva Broj NEMA 16 50,0 2-5mm 9 28,1 5-10mm 7 21,9 NEMA 23 68,8 2-5mm 6 12,5 5-10mm 4 18,8 NEMA 20 62,5 2-5mm 7 21,9 5-10mm 5 15,6 NEMA 32 97,0 2-5mm 1 3,0 NEMA 28 87,5 2-5mm 4 12,5 NEMA ,0 NEMA 13 39,4 2-5mm 18 54,5 5-10mm 2 6,1 NEMA 22 68,8 2-5mm 4 12,5 5-10mm 6 18,8 421,000, ,500, ,000, ,000,0124 Tabele 4, 5, 6 i 7 Primjeri ehokardiografske ocijene veličina postperikardiotomnih perikardijalnih izljeva drugog perioda praćenja (tj trećeg postoperativnog dana) Npr. oznaka PE 2-2 značila je perikardijalni izljev ispred drugog zid, tj. ispred prednjeg zida i apex-a lijevog ventrikula u drugom periodu praćenja, tj. trećeg postoperativnog dana. 154 MED ARH 2009; 63(3) ORIGINALNI ČLANCI / ORIGINAL PAPERS

4 Imamo i oznake tri različita perioda ehokardiografskih praćenja veličine perikardijalnih izljeva, tj. 1= prvi postoperativni dan, 2= treći do peti postoprativni dan, 3= dan otpusta (obično dan). izljeva je mjerena u milimetrima i označavana simbolima koji su značili: nema izljeva (0), trivijalni do mali perikardijalni izljevi veličine do 5mm (50-100ml izljeva, u našem radu oznaka 1), mali do umjereni izljev veličine od 5-10mm (govori o malom izljevu od ml., u našem radu oznaka 2), umjereni do veliki izljevi veličine od 10-15mm ( ml tekućine, oznaka 3), veliki izljevi veličine 15-20mm (tj. 500ml, oznaka 4), te izrazito veliki postperikardiotomni izljevi veličine > 20mm uz znake kompresije (oznaka 5) (2). Za ocjenu veličine perikardijalnih izljeva nismo koristili druge radiološke tehnike, kao npr. CT ili MRI, kako zbog tehničkih poteškoća (dužina čekanja pretrage), tako i karakteristike ovih metoda da uveličavaju aktuelnu veličinu izljeva u odnosu na njihovu ehokardiografsku procjenu (3). Prvenstveno smo obratili pažnju na parametar postojanja ili odsustva postoperativnog perikardijalnog izljeva i odnosa tih pokazatelja između ispitivane i kontrolne skupine. Podaci pokazuju da je postojala signifikantnost među skupinama u odnosu na postojanje ili odsustvo perikardijalnog izljeva u područjima lateralnog zida LV-a i ispred apex-a LV-a u svim periodima praćenja, dok je za područje ispred RV-a postojala signifikantnost u drugom i trećem periodu. Za četvrti zid tj. iza i ispod LV-a nismo našli signifikantnost u svezi sa traženim parametrima postojanja ili odsustva postperikardiotomnog perikardijalnog Navedene parametre smo prve pratili, jer nam je najvažnije bilo, evaluirati broj pacijenata kod kojih uopće nije bilo Nakon toga evaluirali smo veličinu i lokalizaciju postojećih postperikardiotomnih perikardijalnih Pošto naša studija obuhvata pacijente kod kojih postperikardiotomni perikardijalni izljevi uobičajeno nisu jako izraženi (mnogo su češći i obimniji kod pacijenata sa implantiranim vještačkim zaliscima, radi postoperativno povećane upotrebe antikoagulantne terapije, nakon hirurgije aortnog puta i transplantacije srca (4). U grupama nismo imali velikih i izrazito velikih postperikardiotomnih perikardijalnih izljeva, tj. pronađeni izljevi nisu prelazili granicu od 15-20mm. Što se tiče signifikantnosti razlika u nalazima kod ispitivane i kontrolne skupine, dobili smo podatke koji ukazuju da je siginifikantna razlika među grupama postojala u prvom periodu (prvi postoperativni dan) u područjima ispred vrha lijeve komore i lateralnog zida, dok u ovom periodu nije postojala signifikantna razlika područjima ispred RV-a i iza i ispod LV-a. U drugom periodu signifikantnost je postojala u svim područjima, sem u području iza i ispod LV-a. U trećem periodu praćenja imali smo istu situaciju, da bi se potpuna nesignifikantnost podataka pokazala u četvrtom periodu, tj. mjeseca dana poslije kardiohirurškog zahvata. Analizirajući ove podatke uvidjeli smo da u radu ne postoji signifikantnost ispred RV-a i iza LV-a. Ova nesiginifikantnost se odnosi prije svega na postoperativne kardiohirurške postupke. Naime, odmah poslije kardiohirurškog zahvata, pa obično do 2 dana nakon operacije plasirani su perikardijalni drenovi prednji, ispred desne komore i drugi stražnji, iza i ispod LV-a. Ovi drenovi bili su razlogom nepostojanja razlike među veličinama postoperativnih perikardijalnih izljeva kod ispitivane i kontrolne skupine, u navedenim područjima dreniranja perikardijalnog prostora. Skrenuli bi sada pažnju na prednosti upotrebe statina, njihov odnos sa drugim lijekovima, te mali broj sporednih efekata u odnosu na druge lijekove koji se upotrebljavaju u tretiranju posperikardiotomnih perikardijalnih izljeva tj. NSAR, diuretika, kortikosteroida i kolhicina. Upotreba statina je u stalnom porastu. Osobito je u posljednje vrijeme izražena potreba uzimanja statina, kako za reguliranje visine vrijednosti kolesterola i triglicerida, tako i za pleiotropne efekte statinske terapije koji nisu zanemarljivi. Posebno je važna potreba statina u grupi kardiovaskularnih pacijenata dijabetičara, čiji je broj u našem radu bio gotovo podjednak u obje skupine pacijenata, tj. 7 pacijenata (18) u kontrolnoj skupini, u odnosu na 8 pacijenata (19) u ispitivanoj skupini. koji su predmet intresovanja u ovoj studiji, zaslužuju pažnju u pogledu opravdanosti njihove upotrebe kod ovakvih pacijenata. Njihovo hipolipemijsko dejstvo je već dokazano velikim studijama, a pleiotropni učinci, kao npr. antinflamatorno dejstvo, imunomodulatorno dejstvo, efekat na endotelnu funkciju, dejstvo na oksidativni stres, antiprokoagulabilni efekat, antiaterogeno dejstvo i dr. još nisu u punom obimu niti dokazani, a niti su našli punu primjenu (5, 6, 7). Pokazalo se da su se statini u našem radu i prije operativnog zahvata uzimali kod gotovo 50 pacijenata, a podaci iz prakse govore o potrebi mnogo veće upotrebe hipolipemika, osobito kod skupine kardiovaskularnih pacijenata, dijabetičara. Osobno mišljenje je da je potrebno sačekati rezultate studija koje analiziraju upotrebu velikih doza statina, npr. dejstvo atorvastatina u dozi od 80mg/24.h. Nedavno je završena studija sa 40mg atorvastatina, koji je preoperativno uključen u terapiji zajedno sa beta blokerima i amiodaronom kod pacijenata koji su podvrgnuti kardiohirurškoj operaciji i u toj grupi pacijenata došlo je do signifikantnog smanjenja pojave postoperativne atrijalne fibrilacije (8, 9). nemaju izrazitih sporednih efekata, osim miopatije u <1 slučajeva. Interakcije statina sa drugim lijekovima su neznatne ili beznačajne, osobito kada se radi o preparatima za liječenje kardiovaskularnih bolesti. Pošto se metaboliziraju preko CYP3A4 potreban je oprez kod istovremenog uzimanja fibrata i gemfibrozila, amiodarona, diltiazema i drugih nedihidropiridinskih blokera kalcijumskih kanala, nekih antidepresiva, inhibitora HIV proteaze (indavir, mekfinavir, ritonavir, sanquinavir), nekih makrolidnih antibiotika (eritromicina), i ciklosporina. 6. ZAKLJUČCI Naše istraživanje je pokazalo da u ispitivanoj skupini kardiovaskularnih pacijenata u odnosu na kontrolnu skupinu postoji: Ne postoji signifikantna razlika u odnosu na demografske podatke kliničku sliku i laboratorijske parametre među kontrolnom i ispitivanom skupinom, Postoji signifikantna razlika u prisustvu i održanju postperikardiotomnih perikardijalnih izljeva u ispitivanoj u odnosu na kontrolnu skupinu, u projekcijama zidova ispred lijevog ventrikula i srčanog vrha, te oko lateralnog zida. Navedena razlika postoji na pomenutim područjima u svim postoperativnim periodima do 14 postoperativnog dana, Studija je obradila skupinu pacije- MED ARH 2009; 63(3) ORIGINALNI ČLANCI / ORIGINAL PAPERS 155

5 nata koja nije imala izrazito velikih postoperativnih perikardijalnih izljeva, pa su mnogi medikamentozni efekti (a i oni statina) smanjeni, su pokazali dobar antiinflamatorni učinak na ovako ograničenom broju pacijenata, Statinska terapija je u našoj studiji aplicirana bez sporednih efekata i bez interakcija sa drugim postoperativno upotrebljenim lijekovima, Statinska terapija bi se uz ostalu terapiju, trebala obavezno nastavljati u ranom kardiohirurškom postoperativnom periodu, Antiinf lamatorno dejstvo statina potrebno je i dalje ispitivati, i to na mnogo većoj skupini pacijenata, O antiinflamatornom dejstvu hipolipemika nema do sada velikih studija koje bi odagnale svaku sumnju u antiinflamatorno dejstvo hipolipemika, Posebno treba istaći da nema velikih studija koje bi istraživale antiinflamatorno dejstvo hipolipemika na primjeru postperikardiotomnih perikardijalnih LITERATURA 1. Meurin P, Weber H, Renaud N, et al. Evolution of the postoperative pericardial effusion after day 15*. The Problem of the late tamponade. Chest, 2004;125: Pepi M, Muratori M, Barbier B, et al: Pericardial effusion after cardiac surgery: incidence, site, size, and hemodynamic consequences. Br Heart J, 1994; 72: Mulvagh SL, Rokey R, Vick 3rd GW, et al. Usefulness of nuclear magnetic resonance imaging for evaluation of pericardial effusions, and comparison with two-dimensional echocardiography. Am J Cardiol, 1989; 64(16): Alkhulaifi AM, Speechly-Dick ME, Swanton RH, et al: The incidence of significant pericardial effusion and tamponade following major aortic root surgery. J Cardiovasc Surg, 1996: 37: Strandberg TE, Vanhanen H, Tikkanen MJ. Effect of statins on C reactive protein in patiens with coronary artery disease, Lancet, 1999;353: Hernandez-Perera O, Perez-Sala D, et al. Effects of the 3-hydroxy-3methylglutaryl- CoA reductase inhibitors, atorvastatin and simvastatin, on expresion of endothelin 1 and endothelial nitric oxide synthase in vascular endothelial cells. J Clin Invest, 1998; 101: Kaesemayer WH, Caldwer RB, Huang JZ et al. Pravastatin sodium activates endothelial nitric oxide synthase independent of its cholesterol-lowering actions. J Am Coll Cardiol, 1999;33: A. Selcuk Adabag et al. Statins May Reduce Atrial Fibrillation in Heart Failure Patients Am Heart J, 2007;154: Lertsburapa K, White CM, Kluger J, Faheem O, Hammond J, Coleman CI1: Preoperative statins for the prevention of atrial fibrillation after cardiothoracic surgery. J Thorac Cardiovasc Surg, 2008 Feb;135(2): Kontakt adresa autora: dr. Mehmed Kulić. Institut za srce. KCU Sarajevo. Bolnička 25. Tel.: MED ARH 2009; 63(3) ORIGINALNI ČLANCI / ORIGINAL PAPERS