PELVI^NE INFLAMATORNE BOLESTI U PERIMENOPAUZI I MENOPAUZI

Transcription

1 2012; 7(2): UDK: ISSN X Originalni nau~ni rad Cabunac Petar, 5 Nikoli} Branka, 1, 2 Terzi} Milan, 1, 3 Ljubi} Aleksandar, 1, 3 Aran elovi} Aleksandra, 1, 4 Nedeljkovi} Ljiljana 6 PELVI^NE INFLAMATORNE BOLESTI U PERIMENOPAUZI I MENOPAUZI Primljen/Received god. Sa`etak: Uvod: U ginekolo{koj struci pelvi~ne inflamatorne bolesti (PID) imaju zna~ajno mesto zbog svoje u~estalosti, brojnih komplikacija i velikih tro- {kova le~enja. Cilj: Cilj ovog istra`ivanja je ispitivanje u~estalosti i komplikacija nastalih usled ovih bolesti, kao i primenjivanih metoda le~enja. Metod: Istra`ivanje je sprovedeno na GAK Narodni front i obuhvatilo je sve konsekutivne bolesnice sa dijagnozom PID-a u periodu od do godine. Dijagnoza PID-a postavljena ja na osnovu: ginekolo{kog pregleda, laboratorijskih analiza (leukociti, sedimentacija, trombociti, CRP, CA125) i ultrazvu~nog pregleda. Klini~ki kriterijumi grupisani su u minimalne i dodatne. U istra`ivanje je uklju~eno 112 pacijentkinja. Ispitivanu grupu ~inile su `ene u perimenopauzi i menopauzi, kojih je bilo 33,93%, dok je kontrolnu grupu `ena ~inilo 66,07% ispitanica. Rezultati: Zastupljenost operativnog le~enja kod pacijentkinja u ispitivanoj i kontrolnoj grupi je: 44,74% : 39,19% (p > u perimenopauzi i menopauzi vi{e su koristile intrauterini ulo`ak (IUU) nego ostale pacijentkinje 57,89% : 13,15% (p = 0,0001). Uo~ena je veza izme u kori{}enja intrauterinog ulo{ka (p = 0,0516), neredovnog kontrolisanja korisnica IUU (p = 0,0114) i operativnog le~enja kod `ena u perimenopauzi i menopauzi. U konzervativnom le~enju naj- ~e{}e je primenjivana dvojna antibiotska terapija. Tro- 1 Medicinski fakultet Beograd, Univerzitet u Beogradu, Srbija 2 Ginekolo{ko aku{erska klinika Narodni Front Beograd, Srbija 3 Klinika za ginekologiju i aku{erstvo, Klini~ki centar Srbije, Beograd, Srbija 4 Institut za kardiovaskularne bolesti, Klini~ki centar Srbije, Beograd, Srbija 5 Klini~ko Bolni~ki Centar Beogradski, Beograd, Srbija 6 Dom zdravlja Novi Beograd, Beograd, Srbija Prihva}en/Accepted god. {kovi operativno le~enih pacijentkinja su oko 1300,a le~enih konzervativno oko 210. u perimenopauzi i menopauzi nisu izlo`ene ve}em riziku od oboljevanja u perimenopauzi i posle menopauze koje koriste intrauterini ulo`ak i neredovno se kontroli{u, u ve}em su riziku od operativnog le~enja pelvi~nih inflamatronih bolesti. Tro{kovi le~enja su 6 7 puta manji kod konzervativno le~enih pacijentkinja u odnosu na operativno le~ene. Klju~ne re~i: Perimenopauza, menopauza, pelvi~ne inflamatrone bolesti, intrauterini ulo`ak, operativno/konzervativno le~enje. UVOD Pelvi~ne inflamatorne bolesti (Pelvic Inflammatory Disease PID) predstavljaju nespecifi~an naziv koji obuhvata {iroku paletu razli~itih klini~kih i ultrazvu~nih nalaza u gornjem delu genitalnog trakta, koje se karakteri{u infekcijom i upalom (1). U najve}em broju slu~ajeva PID re~ je o uzro~nicima polno prenosivih bolesti (Chlamydia trachomatis, Mycoplasma hominis), aerobi (Streptococcus spp, Echerichia coli i dr.) i anaerobi (Bacteroides spp, Clostridium spp i dr.). Zna~ajan broj infekcija je polimikrobne etiologije (2). Ascedentna progresija infekcije iz donjeg dela genitalnog trakta predstavlja naj~e{}i na~in nastanka PID (2). Polazi{te za istra`ivanje PID u ovom radu je ginekolo{ka praksa u kojoj ove bolesti zauzimaju zna~ajno mesto zbog: visoke u~estalosti, brojnih mogu}ih komplikacija i velikih tro{kova le~enja (2). Za dijagnostikovanje PID koriste se bimanuelni pregled, analize vaginalnog i cervikalnog brisa, biopsija endometrijuma, ispirka Douglasovog prostora, ultrazvu~ni pregled i dr. (2, 3).

2 92 Cabunac Petar, Nikoli} Branka, Terzi} Milan, Ljubi} Aleksandar, Aran elovi} Aleksandra, Nedeljkovi} Ljiljana Postavljanje dijagnoze je ote`ano zbog nesigurnih simptoma i znakova bolesti (3). Klini~ki kriterijumi za dijagnozu PID sastoje se od minimalnih kriterijuma (simptomi bolesti bolna osetljivost donjeg dela abdomena, bol na pokretanje cerviksa i bolna osetljivost adneksa) i dodatnih (pomo}ni znakovi bolesti telesna temperatura vi{a od 38 C, povi{ene vrednosti C-reaktivnog proteina, povi{ene vrednosti sedimentacije, pozitivan mikrobiolo{ki nalaz cervikalnog brisa, bolna, ograni~eno pokretna, tumorozna formacija u predelu adnexa koja ukazuje na karli~ni apsces palpatorno ili ultrazvu~no) (2). Smatra se da je najsigurnija dijagnosti~ka metoda laparoskopija (3). Posledice PID mogu biti neplodnost, vanmateri~na trudno}a, hroni~na pelvi~na bol i dr. (2). Analizirani su slu~ajevi svih hospitalizovanih pacijentkinja sa klini~kom slikom PID, i ispitivano da li `ene u perimenopauzi i menopauzi spadaju u rizi~nu grupu u odnosu na `ene koje nisu u perimenopauzi i menopauzi. METODE Istra`ivanjem, koje je sprovedeno kao studija preseka, obuhva}eno je 112 pacijentkinja le~enih od PID na GAK Narodni front u periodu godine. Kriterijum za uklju~enje u studiju je bila dijagnoza PID-a. Pacijentkinje su za potrebe istra`ivanja podeljene u dve grupe i to: ciljnu koje su ~inile `ene koje su u perimenopauzi i menopauzi, i kontrolnu grupu `ena koje nisu u perimenopauzi i menopauzi. U obe grupe analizirane su: izvr{ene dijagnosti~ke procedure, metode le- ~enja (operativno/konzervativno), u~estalost dijagnostifikovanih pelvi~nih inflamatornih bolesti od kojih su le~ene pacijentkinje u obe grupe. Za postavljanje dijagnoze pelvi~nih inflamatornih bolesti koristile su se standardne procedure: ginekolo- {ki pregled, laboratorijske analize (leukociti, sedimentacija, trombociti, CRP, CA125), ultrazvu~ni pregled (najmanje 2). Klini~ki kriterijumi grupisani su u minimalne i dodatne, a kombinacijom minimalnih sa dodatnim kriterijumima (naj~e{}e tri) do{lo se do ta~nosti u dijagnostikovanju ovih bolesti u oko 95% slu~ajeva. Pacijentkinje kod kojih su dijagnostikovane pelvi~ne inflamatorne bolesti imale su bolnu osetljivost donjeg abdomena, bol pri pomeranju grli}a materice, kao i bolnu osetljivost adneksa, ali su ova tri parametra, koji se smatraju minimalnim klini~kim kriterijumima za pelvi~ne inflamatorne bolesti, pratili i sporedni kriterijumi i/ili T > 38 C, ubrzana sedimentacija, povi{en CRP, pozitivni nalaz cervikalnog brisa, tuboovarijalni apsces (TOA) i tuboovarijalni kompleks (TOC) palpatorno ili ultrazvu~no (UZ). Naj~e{}e su minimalni kriterijumi bili u kombinaciji sa 2 (dva) ili ~ak 3 (tri) sporedna kriterijuma, ~ime je dijagnosti~ka ta~nost bila preko 90%. Statisti~ka analiza U radu su kori{}ene metode deskriptivne i analiti~ke statistike. Metode deskriptivne statistike kori{}ene su sa ciljem sagledavanja i prikazivanja svih obele`ja koja su ispitivana kod bolesnica sa PID-om. Od metoda deskriptivne statistike primenjeni su relativni brojevi. Od metoda inferencijalne statistike u radu je kori{}en Hi-kvadrat test za utvr ivanje zna~ajnosti razlike kategorijalnih karakteristika izme u bolesnica u ciljnoj i kontrolnoj grupi. REZULTATI Od ukupnog broja pacijentkinja (n = 112) `ena u ispitivanoj grupi bilo je 38 ili 33,93%, a u kontrolnoj grupi 74 ili 66,07% ( 2 test; p = 0,0007). U `ena u ispitivanoj grupi (n = 38) u najve}em procentu utvr ene su slede}e bolesti: adneksitis i parametritis i TOA po 8 pacijentkinja, adneksitis 5, po 3 pacijentkinje sa cervicitisom, piosalpinksom i hidrosalpinksom, po 2 sa salpingitisom, pelveoperitonitisom i TOC i po 1 sa periadneksitisom i endometritisom (Grafikon 1). Grafikon 1 Zastupljenost PID u ispitivanoj grupi (n = 38) U kontrolnoj grupi (n = 74) najve}i broj pacijentkinja bolovao je od adneksitisa 17, adneksitisa i parametritisa 16, a zatim po u~estalosti dolaze pioovarijum 7, sa po 6 slu~ajeva cervicitis, periadneksitis i TOA, piosalpinks 5, TOC 3 i po 2 pacijentkinje sa endometritisom, salpingitisom, hidrosalpinksom i pelveoperitonitisom (Grafikon 2).

3 PELVI^NE INFLAMATORNE BOLESTI U PERIMENOPAUZI I MENOPAUZI 93 Slika 2. Zastupljenost operativnog na~ina le~enja kod bolesnica u kontrolnoj grupi u odnosu na potvr ene dijagnoze Grafikon 2 Zastupljenost PID u kontrolnoj grupi (n = 74) Zastupljenost operativnog le~enja kod pacijentkinja u ispitivanoj i kontrolnoj grupi je: 44,74% : 39,19%. Ne postoji statisti~ki zna~ajna razlika u zastupljenosti operativnog le~enja izme u ispitivanih grupa 2 ( test, p > 0,05). U ispitivanoj grupi `ena operativno je le~eno 17 pacijentkinja ili 44,74% i to: TOA 8 pacijentkinja, TOC i pelveoperitonitis po 2, a zatim slede hidrosalpinks i piosalpinks sa u~e{}em operativnog le~enja 66,67% : hidrosalpinks (od 3 obolele 2 operisane) i piosalpinks (od 3 obolele 2 operisane) i salpingitis sa 50% operativnog le- ~enja (od 2 obolele 1 operisana). Medikamentozno je le~ena 21 pacijentkinja ili 55,26%: adneksitis i parametritis (8), adneksitis (5), cervicitis (3) i po 1 periadneksitis, endometritis, hidrosalpinks, piosalpinks i salpingitis (Slika 1). U kontrolnoj grupi pacijentkinja kod potvr enih bolesti TOA(6), piosalpinks (5), TOC (3) i pelveoperitonitis (2) sve su operativno le~ene i ove bolesti u~estvuju sa 21,62%. Sve ostale bolesti u~estvuju sa 78,38% i to: pioovarijum (od 7 pacijentkinja 5 operisano), hidrosalpinks Slika 1. Zastupljenost operativnog na~ina le~enja kod bolesnica u ispitivanoj grupi u odnosu na potvr ene dijagnoze (od 2 operisana 1), periadneksitis (od 6 operisane 2), adneksitis i parametritis (od 16 operisane 3) i adneksitis (od 17 operisane 2) (Slika 2). Konzervativnom metodom u ovoj grupi le~ene su pacijentkinje kod kojih su dijagnostikovani cervicitis (6), endometritis (2) i salpingitis (2). U kontrolnoj grupi operativno je le~eno 29 pacijentkinja ili 39,19%, a konzervativno 45 ili 60,81%. U operativnom le~enju `ena u ispitivanoj grupi naj- ~e{}a operacija bila je histerektomija sa obostranom adneksektomijom u 58,82% (10), zatim jednostrana adneksektomija 29,42% (5) i salpingektomija 11,76% (2) (Tabela 1). U kontrolnoj grupi naju~estalija operacija je adneksektomija 55,17% (16), salpingektomija 37,93% (11) i histerektomija 6,90% (2) (Tabela 1). Od `ena u ispitivanoj grupi intrauterini ulo`ak (IUU) su koristile 22 `ene (57,89%), a od tog broja 13 (59,09%) je operativno le~eno. U istoj grupi (pacijentkinje koje nisu koristile intrauterini ulo`ak), od njih 16 ili 42,11%, operativno su le~ene 4 ili 25%. U kontrolnoj grupi 10 (13,51%) pacijentkinja je koristilo intrauterini ulo`ak, a 64 (86,49%) pacijentkinja ga nisu koristile. U kontrolnoj grupi od ukupnog broja pacijentkinja koje su koristile intrauterini ulo`ak (10) operisane su 3 ili 30%, a u istoj grupi pacijentkinje koje nisu koristile intrauterini ulo`ak operativno je le~eno 26 pacijentkinja (59,37%). Vrsta operacije Ispitivana grupa Kontrolna grupa n % n % Salpingectomia 2 11, ,93 Hysterectomia cum adneksektomija 10 58,82 / / Adneksektomija 5 29, ,17 Hysterectomia / / 2 6,90 Ukupno Tabela 1. Vrste izvr{enih operacija kod `ena u ispitivanoj i kontrolnoj grupi

4 94 Cabunac Petar, Nikoli} Branka, Terzi} Milan, Ljubi} Aleksandar, Aran elovi} Aleksandra, Nedeljkovi} u ispitivanoj grupi vi{e su koristile intrauterini ulo`ak (IUU) nego ostale pacijentkinje: 57,89% : 13,15% ( 2 test; p = 0,0001)0001). Uo~ena je veza izme u kori{}enja intrauterinog ulo{ka i operativnog le- ~enja kod `ena u ispitivanoj grupi ( 2 test, p = 0,0516). Pacijentkinje u obe grupe razvrstane su i u odnosu na du`inu kori{}enja intrauterinog ulo{ka i to: do 5 godina, do 10 godina i do 15 godina. U ispitivanoj grupi `ena do 5 godina intrauterini ulo`ak je koristilo 7 (18,42%), do 10 godina 11 (28,95%) i do 15 godina 4 (10,53%). U kontrolnoj grupi do 5 godina intrauterini ulo`ak je koristilo 8 pacijentkinja ili 10,81%, do 10 godina 2 ili 2,70% i do 15 godina 0%. Kada se posmatraju pacijentkinje u okviru ispitivane grupe `ena koje su koristile IUU (n = 22) u odnosu na du`inu kori{}enja IUU (do 5, 10 i 15 godina) uo~eno je da je operativno le~eno u toj grupi 75% pacijentkinja koje su koristile IUU do 15 godina (od 4 pacijentkinje operisane 3), 63,64% koje su koristile IUU do 10 godina (od 11 pacijentkinja operisano 7) i 42,86% koje su koristile IUU do 5 godina (od 7 operisane 3). Ako se posmatraju samo pacijentkinje koje su koristile IUU do`e od 5 godina (do 10 i do 15 godina), a kojih je ukupno 15 operativno le~enje je primenjeno u 10 slu~ajeva (66,67%). U kontrolnoj grupi od 10 pacijentkinja koje su koristile intrauterini ulo`ak, 3 (30%) je operativno le~eno, a od tog broja 2 su koristile intrauterini ulo`ak 10 godina. U ovoj grupi zanemarljivo mali broj pacijentkinja je koristilo IUU (od 74 IUU koristilo 10 pacijentkinja ili 13,51%) i to do 5 godina 8 pacijentkinja (samo 1 operisana) i do 10 godina 2 (obe pacijentkinje operisane), tako da bi pore enje ispitivane i kontrolne grupe, u vezi kori{}enja IUU, bilo nedovoljno pouzdano. Uo~eno je da se kod neredovno kontrolisanih pacijentkinja ~e{}e primenjuje operativno le~enje. U grupi ispitivanih `ena od 22 pacijentkinje 10 (45,45%) nisu redovno kontrolisane, a od ovih 10 nekontrolisanih pacijentkinja 9 je operativno le~eno. Jedan od mogu}ih faktora rizika (uz poznate uzro~nike za PID) koji je zna~ajno Slika 3. Re`imi konzervativnog le~enja bolesnica sa PID-om Naziv dijagnosti~ke procedure, lekova, operacija, intenzivne i poluintenzivne nege 2UZ 4 KKS + biohemija + CRP 1CB 1UK 10 Longaceph a2gr 30 Orvagil a 500 mg 12 Gentamicin a 120 mg 12 dana intenzivne i poluintenzivne nege Klasi~na histerektomija sa obostranom adneksektomijom Ostali tro{kovi Cena UKUPNO Tabela 2. Pojedina~ni i ukupni tro{kovi le~enja operisanih pacijentkinja Naziv dijagnosti~ke procedure, lekova, intenzivne i poluintenzivne nege 2UZ 4 KKS + biohemija + CRP 1CB 1UK 16 Ciprocinal a 100 mg 18 Orvagil a 400 mg 8 dana op{te nege Ostali tro{kovi Cena UKUPNO Tabela 3. Pojedina~ni i ukupni tro{kovi le~enja neoperisanih pacijentkinja uticao na operativno le~enje je i neredovna kontrola korisnica intrauterinog ulo{ka, jer je uo~ena veza izme u neredovnog kontrolisanja korisnica IUU ( 2 test; p = 0,0114) i operativnog le~enja u ispitivanoj grupi `ena. U konzervativnom na~inu le~enja u obe grupe pacijentkinja primenjivan je re`im A ili re`im B kombinacije antibiotika. U re`imu A u prvih 48 sati hospitalizacije koristi se kombinacija cefalosporina, aminoglikozida i metronidazola, a potom doxycylin 7 10 dana. U re`imu B u prvih 48 sati hospitalizacije kori{}en je klindamicin sa istom kombinacijom kao u re`imu A i potom doxycylin. Alternativni re`im je eritromicin (10 14 dana) (slika 3). Svim pacijentkinjama koje su operativno le~ene uklju~ena je antibiotska terapija po protokolu. Za le~enje antibioticima redovno je kori{}en antibiogram cervikalnog brisa (4). Za izra~unavanje tro{kova le~enja kori{}ene su: dijagnosti~ke procedure, kori{}eni lekovi, operacije, intenzivna i poluintenzivna nega, broj bolni~kih dana. Za operativno le~enje pacijentkinja tro{kovi u proseku iznose oko dinara (oko 1300 eura), a za medikamentozno oko dinara (oko 210 eura) (Tabela 2, Tabela 3).

5 PELVI^NE INFLAMATORNE BOLESTI U PERIMENOPAUZI I MENOPAUZI 95 DISKUSIJA Kod 112 pacijentkinja sa dijagnozom pelvi~nih inflamatornih bolesti, analizom dijagnosti~kih procedura, metoda le~enja (operativno/konzervativno), potvr eni su: kompleksnost i du`ina trajanja le~enja PID, rizici po zdravlje i `ivot bolesnica i zna~ajno veliki tro- {kovi le~enja. Upore ivanjem i statisti~kim prora~unom, u obe grupe, u svim nabrojanim segmentima, do{lo se i do nekih mogu}ih faktora rizika za pelvi~ne inflamatorne bolesti kod pacijentkinja u perimenopauzi i menopauzi (prisustvo/odsustvo intrauterinog ulo{ka). U istra`ivanju se do{lo do okvirnih tro{kova le~enja (operativno/konzervativno). Rezultati ukazuju na to da `ene u perimenopauzi i menopauzi ne spadaju u rizi~nu grupu za PID, pa se mo`e uzeti kao ta~na tvrdnja da se PID ~e{}e javljaju kod seksualno aktivnih `ena, tj. mla ih `ena (5, 6). PID su naj~e{}e polimikrobne etiologije, a naj~e- {}i uzrokova~i su uzro~nici seksualno prenosivih bolesti (5, 6, 7). Nasuprot podacima stranih autora koji navode konzervativno le~enje PID kao ~e{}i metod le~enja, podaci iz rada ukazuju da je na GAK Narodni front operativno le~enje (uz antibiotsku terapiju) ~e{}i metod (8). U konzervativnom le~enju ~e{}e se koristi kombinacija dva ili vi{e antibiotika {irokog spektra, {to je sli~no i sa iskustvima koja prenose strani autori (9, 10). Kori{}enje IUU, uz redovnu kontrolu, ne predstavlja rizik za nastanak PID, ve} su naj~e{}i uzro~nici seksualno prenosive bolesti, {to se poklapa i sa drugim radovima koji se bave ovom tematikom (11, 12). Ipak, kori{}enjem IUU, du`e od 5 godina, pove}ava se rizik od nastanka PID, naro~ito TOA (13, 14). Jedan od ciljeva istra`ivanja odnosio se na utvr ivanje tro{kova le~enja. Na osnovu utvr enih elemenata tro- {kovnika do{lo se do pribli`ne cene koja za operativno le- ~ene pacijentkinje u proseku iznosi oko dinara, dok je prose~na cena le~enja za neoperisane i le~ene pacijentkinje oko dinara, {to ukazuje na zna~aj pravovremenog utvr ivanja faktora rizika operativnog le~enja, kako bi se ono na vreme moglo prevenirati. ZAKLJU^AK U ginekolo{koj praksi perimenopauza i menopauza ~e{}e se povezuju sa malignitetima i oboljenjima karakteristi~nim za ovu `ivotnu dob. Me utim, rizik od PID-a tako e postoji, a ova oboljenja su u velikom broju slu~ajeva pra}ena ozbiljnom klini~kom slikom i komplikacijama, koje podrazumevaju isto tako ozbiljan pristup, zbog ugro`enosti zdravlja, pa i `ivota pacijentkinja. Istra`ivanje ukazuje da perimenopauza i menopauza ne predstavljaju rizik za PID. PID se u velikom broju slu~ajeva le~i operativno, uz primenu antibiotika {irokog spektra. Uo~ena je veza izme u kori{}enja IUU i operativnog le~enja kod `ena u perimenopauzi i menopauzi. Tako e je uo~ena veza izme u neredovnog kontrolisanja korisnica IUU i operativnog le~enja kod `ena u perimenopauzi i menopauzi. Komplikovane PID, koje zahtevaju dodatni operativni tretman, znatno pove}avaju tro{kove le~enja, koji su prema dostupnim podacima, 6 7 puta uve}ani u odnosu na tro- {kove konzervativno le~enih pacijentkinja. Zahvalnica Rad je deo dva projekta br i br 41021, Ministarstva nauke i tehnolo{kog razvoja Republike Srbije. SPISAK SKRA]ENICA PID pelvi~ne inflamatorne bolesti IUU intrauterini ulo`ak TOA tuboovarijalni apsces TOC tuboovarijalni kompleks UZ ultrazvuk Summary PELVIC INFLAMMATORY DISEASES IN PERIMENOPAUSE AND MENOPAUSE Cabunac Petar, 5 Nikoli} Branka, 1, 2 Terzi} Milan, 1, 3 Ljubi} Aleksandar, 1, 3 Aran elovi} Aleksandra, 1, 4 Nedeljkovi} Ljiljana 6 1 Belgrade University, School of medicine, Belgrade, Serbia; 2 Clinic of ginecology and obstetrics Narodni front, Belgrade, Serbia; 3 Clinic of ginecology and obstetrics, Clinical center of Serbia, Belgrade, Serbia; 4 Institute for Cardiovascular Diseases Clinical Center of Serbia; 5 Belgrade Clinical Center Beogradski, Serbia; 6 Primary Health Care Center Novi Beograd, Serbia Introduction: In the gynecological profession Pelvic Inflammatory Disease (PID) has a significant role due to its frequency, many complications and high costs of treatment.

6 96 Cabunac Petar, Nikoli} Branka, Terzi} Milan, Ljubi} Aleksandar, Aran elovi} Aleksandra, Nedeljkovi} Ljiljana Aim: The aim of this study was to investigate frequency and complications caused by these diseases, and used methods of treatment. Methods: The research was conducted in Clinic of Obstetrics and Gynecology Narodni Front, Belgrade, and included all consecutive patients diagnosed with PID during the period from year 2007 to The diagnosis of PID was set on the basis of: gynecological examination, test analysis (leucocytes, sedimentation, platelets, CRP, CA125), and ultrasound examination. A clinical criterion is divided into minimal and additional. The study included 112 patients. There were 33.93% of women in perimenopause/menopause (experimental group), while the control group consisted of 66.07% female subjects. Results: The frequence of surgically treated patients in experimental and control group was: 44.74% : 39.19% ( 2 test; p > 0.05). Women in experimental group used Intrauterine Device (IUD) more than other patients 57.89% : 13.15% ( 2 test; p = ). A link was established between the use of intrauterine devicela in ( 2 test; p = ), patients irregular control of IUD ( 2 test; p = ) and surgical treatments of women in experimental group. The conservative treatment usually applies dual antibiotic therapy. Costs of surgically treated patients are around 1300 and conservatively treated around 210. Conclusion: Women in perimenopause and menopause are not exposed to higher risks of contracting PID. Women in perimenopause and menopause which use intrauterine device and don t have regular controls, have higher risk of surgical treatments in case of pelvic inflammatory disease. Costs of treatment are 6 7 times in lower with conservatively treated patients compared to operatively treated ones. Key words: perimenopause, menopause, pelvic inflammatory disease, intrauterine device, conservative surgical treatment. LITERATURA 1. Kasum M. Zdjeli~na bol, dismenoreja, dispareunija i premenstrualni sindrom. U: Asim Kurjak, urednik. Ginekologija i perinatologija. Vara`dinske Toplice: Znanstvena biblioteka; p Ciglar S. Upale gronjega dijela spolnog sustava `ene. U: [imuni} V, urednik. Ginekologija. Zagreb: Naklada Ljevak; p Ronald S Gibbs, Beth Y Karlan, Arthur F Haney, Ingrid Nygaard. Danforth s Obstetrics and Gynecology, 10th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; Nikoli} B., Damnjanovi} B., \uki} S. Infekcije u ginekologiji. U: Nikoli} B, urednik. Konzervativni tretman u ginekologiji i aku{erstvu. Beograd: Grafiprof; p Eschenbach DA. Acute pelvic inflammatory disease. Urol Clin North Am. 1984; 11(1): Sweet RL. Pelvic Inflammatory Disease: Current concepts of diagnosis and management. Curr Infect Dis Rep. 2012; 14: Sweet RL. Treatment of Acute Pelvic Inflammatory Disease. Infect Dis Obstet Gynecol. 2011; 11: Soper DE. Pelvic inflammatory disease. Obstet Gynecol. 2010; 116(1): Meirik O. Intrauterine devices upper and lower genital tract infections. Contraception. 2007;75 Suppl 6: S Viberga I, Odlind V, Lazdane G, Kroica J, Berglund L, Olofsson S. Microbiology profile in women with pelvic inflammatory disease in relation to IUD use. Infect Dis Obstet Gynecol. 2005; 13(4): Charonis G, Larsson PG. Prolonged use of intrauterine contraceptive device as a risk factor for tubo-ovarian abscess. Acta Obstet Gynecol Scand. 2009; 88(6): Ross JD. Pelvic inflammatory disease. Clin Evid. 2008; 5(3): Catherine L. Haggerty, Roberta B. Ness. Diagnosis and Treatment of Pelvic Inflammatory Disease. Women s Health. 2008; 4(4): Jaiyeoba O, Lazenby G, Soper DE. Recommendations and rationale for the treatment of pelvic inflammatory disease. Expert Rev Anti Infect Ther. 2011; 9(1): Correspondence to/autor za korespodenciju Dr Petar Cabunac Belgrade Clinical Center ( Beogradski KBC), Serbia Milutina Milankovi}a 3 Belgrade Serbia Tel: pcabunacªyahoo.com