Parametro desberdinen konparaketa saskibaloi jokalari gizonen eta emakumeen artean

Gradu Amaierako Lana Fisioterapia Gradua Parametro desberdinen konparaketa saskibaloi jokalari gizonen eta emakumeen artean Egilea: Mikel Urretabizkaia Astigarraga Zuzendaria: Iratxe Duñabeitia Usategui Kozuzendaria: Iraia Bidaurrazaga López de Letona 2018, MikelUrretabizkaia

III Laburdurak %: Portzentajea BB: Batezbestekoa Beg.: Begiak BEST: Barakaldoko Emakumeen Saskibaloi Taldea BGA: Beheko Gorputz-Adarra DE: Desbideratze Estandarra DOSA: Domingo Sabio ikastetxea E: Emakumeak EA: Ez Adierazgarria Es.: Eskuina Ez.: Ezkerra G: Gizonak GGA: Goiko Gorputz-Adarra Irk.: Irekiak ISAK: International Society for the Advancement of Kinanthropometry Itx.: Itxiak ROM: Range Of Motion Sig.: Adierazgarritasuna X 2 : Chi-karratua

IV AURKIBIDEA 1. SARRERA... 1 2. HELBURUAK... 3 3. MATERIAL ETA METODOAK... 4 3.1 LAGINA... 4 3.2 INKLUSIO ETA BAZTERTZE IRIZPIDEAK... 6 3.3 MATERIALA... 6 3.4 METODOAK... 7 Autogaldeketa idatzia... 7 3.5 NEURKETAK... 8 Miaketa fisikoa... 8 Estabilometria... 9 Beighton testa... 12 Lunge testa... 14 Estatistika... 15 4. EMAITZAK... 17 4.1 GALDETEGIA ETA ANTROPOMETRIA... 17 4.2 LESIOAK... 17 4.3 ESTABILOMETRIA... 18 4.4 BEIGHTON TESTA... 23 4.5 LUNGE TESTA... 23 5. EZTABAIDA... 24 6. ONDORIOAK... 26 7. BIBLIOGRAFIA... 27 8. ERANSKINAK... 32

1 1. SARRERA Saskibaloian jokatzen duten pertsona kopuruak gora egiten du urtetik urtera eta Estatu mailan indar handia hartzen ari den kirola da (García Campos, 2015). Hori dela eta, saskibaloi jokalarietan gertatzen diren lesioei buruz gehiago ikertzen hasi da (Halabchi eta lank., 2016). Izan ere, saskibaloiak lesio intzidentzia handia izateaz gain, aniztasun handia du lesioen esparruan (Zelisko eta lank., 1982). Saskibaloian, bai goiko gorputz-adarretako (GGA) lesioak eta baita beheko gorputzadarreko (BGA) lesioak ere oso ikertuak izan dira literaturan. Hain zuzen ere, intzidentzia, larritasuna, errekuperazio denborak, laborategiko teknikak eta beste datuak ikertu dira (Zuckerman eta lank., 2016). GGA-eko lesioek intzidentzia handia dute saskibaloian eta egunerokotasunen lesioen artean daude, baina saskibaloi jokalarien errekuperazioa ez da asko luzatzen eta azkar itzultzen dira berriro jolastera (Morse eta lank., 2017). Bestalde, BGA-eko lesioak GGA-ekoak baino ohikoagoak dira eta saskibaloiko oinarrizko mugimenduak egiteko gaitasunetan eragina dute (Zuckerman eta lank., 2016; Halabchi eta lank., 2016). Era berean, BGA-eko lesioek konpetiziotik at denbora luzeagoz uzten ditu jokalariak. Errekuperazio denbora pasa ondoren inestabilitate eta segurtasun falta nabaria utz dezakete eta, hori dela eta, jokatzerakoan hartu behar diren erabakietan eragina izan. Izan ere, lesionatutako kirolariek zailtasunak izaten dituzte lesio aurretik egiten zituzten mugimenduak konfiantza eta indar berdinarekin egiteko (Gwinner eta lank., 2017). Gizonek eta emakumeek saskibaloian izaten dituzten lesio ohikoenak belaunean, oinean eta orkatilan ematen dira. Hain zuzen ere, orkatilako lesioak hiruretatik intzidentzia handiena duena da (lesio guztietatik %21-ak orkatilako lesioak dira) (Zelisko eta lank., 1982). Orkatilaren zaintiratua gehienetan jauzi baten ostean lurrera iristean gertatzen da, hots, jokalariak flexio plantar eta inbertsio jarreran du oina, orkatilarentzat inestabilitate handieneko jarrera izanik (Leanderson eta lank., 1993). Alde batetik, saskibaloi jokalari batek izan behar duen oreka maila ona izatea gomendatzen da lesionatzeko probabilitatea murrizteko. Izan ere, propiozepzioaren eta orekaren entrenamenduak kirolean BGA-eko lesio kopurua murrizten duela ikusi da (Mandelbaum eta lank., 2005).

2 Beste alde batetik, BGA-ean gertatzen diren lesioak estuki lotuta egon daitezke hiperlaxotasun artikularrarekin (Myer eta lank., 2008). Hiperlaxotasun artikularra giltzadura batean mugikortasun muga ezartzen duten estruktura bigunen erresistentzia baxua da (lotailuak, tendoiak eta kapsula) (Bravo eta lank., 2010). Honen eraginez, giltzaduraren mugikortasun arkua (ROM, ingeleratik Range Of Motion) handiagoa da eta horrek, luxazio edota subluxazioak pairatzeko arriskua handitu dezake (Ortega eta lank., 2010). Ez hori bakarrik, hiperlaxotasun artikularraren eta inestabilitatearen arteko erlazioa ezaguna da, hiperlaxotasun artikularrak giltzaduren mugimendu arkua handiago izatea eragiten du eta horrek, inestabilitatea handiagoa izatea eragiten du. Emakumeetan hiperlaxotasun artikularra handiagoa da estrogeno gehiago jariatzen dutelako eta giltzadurako kolagenoan eragiten duelako (Myer eta lank., 2008). Izan ere, giltzadura baten kapsula, lotailuak eta beste egitura bigunak giltzadurari egonkortasuna ematearen arduradunak dira eta hauen laxotasuna handituta badago, giltzadura ez da egonkorra izango. Hala ere, hiperlaxotasun artikularraren eta saskibaloian ematen diren lesioen arteko erlazioa deskribatzen duten ikerketa gutxi daude (Krivickas eta lank., 1996). Horretaz gain, orkatilako flexio dortsalaren mugikortasun arkuak zerikusia izan dezake BGA-eko lesioetan. Izan ere, orkatilako flexio dortsalaren mugikortasun arkua murriztua izatea errotulako tendinopatia garatzeko arrisku faktorea da (Backman eta lank., 2011). Horrenbestez, saskibaloi jokalarien lesioen intzidentziak gora egin duela ikusita eta aipatutako faktoreek (hiperlaxotasun artikularra, orkatilaren flexio dortsalaren arkua, propiozepzioa, inestabilitatea ) lesioak izateko probabilitatea handitu dezaketenez, ikerketa honetan saskibaloiko gizonezko eta emakumezko jokalarien artean dauden desberdintasun antropometrikoak, oreka estatikoan, propiozepzioan, hiperlaxotasun artikularrean eta orkatilaren flexio dortsalerako mugikortasun artikularrean aztertu dira.

3 2. HELBURUAK Ikerketa honen helburuak hurrengoak dira: Saskibaloi jokalari gizon eta emakumeen arteko desberdintasun antropometrikoak aztertzea. Saskibaloi jokalari gizon eta emakumeen artean dauden belaunen eta orkatilen lesio artikularren desberdintasunak aztertzea. Saskibaloi jokalari gizon eta emakumeen arteko oreka eta propiozepzio desberdintasunak aztertzea. Saskibaloi jokalari gizon eta emakumeen arteko hiperlaxotasun artikularraren desberdintasunak aztertzea. Saskibaloi jokalari gizon eta emakumeen arteko flexio-dortsalaren mugikortasun arkuaren desberdintasunak aztertzea.

4 3. MATERIAL ETA METODOAK 3.1 LAGINA Ikerketa honetan 61 subjektuk parte hartu zuten, 30 gizon eta 31 emakume, alegia. Subjektuak saskibaloi jokalariak ziren eta maila desberdinetan jokatzen zuten. Hurrengo taulan parte hartu zuten saskibaloi taldeen izenak, maila, parte-hartzaile kopurua talde bakoitzeko eta jokalarien sexua eta adina (batezbestekoa eta desbideratze estandarra) deskribatzen dira (1. Taula). Lau talde ezberdinetako jokalariak hartu ziren neurketak egiteko: BEST (Barakaldoko emakumeen saskibaloi taldea) taldetik 18 emakume, DOSA taldetik (Domingo Sabio ikastetxea) 14 emakume, La Salle taldetik 20 gizon eta Jarrilleros taldetik 15 gizon. Emakumeen batezbesteko adina 23.8 ± 5.22 urtekoa zen eta gizonezkoena 21.7 ± 3.03-koa. Neurketak hasi aurretik partaide guztiek informazio baimena irakurri eta sinatu zuten. Era berean, autogaldetegi idatzi bat bete zuten (1. Eranskina).

5 1. Taula: Saskibaloi taldearen izena, maila, sexua, parte-hartzaile kopurua talde bakoitzeko eta adina (batezbestekoa, BB eta desbideratze estandarra, DE) deskribatzen dira. TALDEAREN IZENA MAILA SEXUA SUBJEKTU KOPURUA (n) ADINA (BB ± DE) BEST Euskadiko lehenengo (Barakaldoko emakumeen saskibaloi taldea) maila eta Bizkaiko lehenengo maila E 18 26.1 ± 2.72 23.8 ± 5.22 DOSA (Domingo Sabio ikastetxea) Bizkaiko lehenengo maila E 14 21.6 ± 4.51 La Salle Bilbao Bizkaiko lehenengo eta bigarren mailak Jarrilleros Bizkaiko lehenengo eta hirugarren mailak BB: Batezbestekoa; DE: Desbideratze Estandarra; E: Emakumeak; G: Gizonak. G 20 21.9 ± 2.80 G 15 21.7 ± 3.27 21.7 ± 3.03

6 3.2 INKLUSIO ETA BAZTERTZE IRIZPIDEAK Inklusio irizpideak honako hauek izan ziren: o Saskibaloi jokalariak izatea: Senior taldean (18 urtetik aurrerakoak) jokatu behar zuten eta gehienez, Euskadiko lehenengo mailan. Baztertze irizpideak honako hauek izan ziren: o Lesio muskuloeskeletikorik izatea. o Gaixotasun larririk izatea. o Haurdun egotea. 3.3 MATERIALA Neurketak egiteko erabilitako materiala hurrengoa izan zen: Miaketa fisikoa egiteko materiala: o Tallimetro eramangarria: Marsden HR1, Rotherham, Erresuma Batua. o Baskula: Omron BF400, Bartzelona, Espainia. o Zinta metrikoa: Medisave SGCDE251502, Weymouth, Erresuma Batua. Estabilometria egiteko materiala: o Estabilometroa: Win Posture, Medicapheurs, Frantzia. o Dorre moduko ordenagailua:hp Compaq dx2200/2300, Palo Alto, California, Estados Unidos. o Foam: Lodiera ertaineko kuxin erdi-zurrun urdina: Human Tecar Pillow, Calco, Italia.

7 Beighton testa egiteko materiala: o Goniometro hedagarria: Lafayette Gollehon 01135, Lafayette, Estatu Batuak. Lunge testa egiteko materiala: o Zinta metrikoa: Medisave SGCDE251502, Weymouth, Erresuma Batua. o Arkatza: Staedtler Noris eco 180 30. o Zinta itsasgarria: PESA 50 x 35mm, Argentona, Espainia. Erabilitako material informatikoa hurrengoa izan zen: o Microsoft Excel 2007, Redmond, Washington, Estatu Batuak. o IBM Statistical Package for Social Sciences Statistics (SPSS) 23.0, Armonk, North Castle, Nueva York, Estatu Batuak. 3.4 METODOAK Neurketak talde bakoitzaren entrenamendu lekuetan egin ziren 2017ko apirila eta maiatzean zehar, talde bakoitzaren entrenamendua hasi aurretik. Egindako neurketak ondorengoak izan ziren: miaketa fisikoa, oreka estatikoaren eta propizepzioaren inguruko datuak estabilometriarekin, hiperlaxotasun artikularraren inguruko datuak Beighton testarekin eta orkatilaren flexio-dortsalaren inguruko datuak Lunge testarekin. Autogaldeketa idatzia Neurketak egin baino lehen subjektu guztiek autogaldetegi bat bete zuten (1. Eranskina). Galdeketa 3 atalez osatuta zegoen: datu pertsonalak, kirol aurrekariak eta aurrekari medikoak. Datu pertsonalak: Jokalariei izen-abizenak, jaiotze data, sexua eta oinaren tamaina.

8 Kirol aurrekariak: Jokalariek saskibaloira jolasten hasi ziren adina, lehiatzen zeramatzaten urte kopurua eta asteko entrenatzen zuten ordu kopurua. Aurrekari medikoak: Izandako beheko gorputz-adarreko lesio artikularren aurrekarien inguruan galdetu zitzaien: zein izan zen lesioa, zein gorputzadarretan eta larritasuna. 3.5 NEURKETAK Miaketa fisikoa Antropometria neurketa guztiak ikertzaile berdinak egin zituen ISAK-ek (International Society for the Advancement of Kinanthropometry) gomendatzen duen protokoloari jarraituz (Marfell-Jones, Stewart eta de Ridder, 2012). Hauek dira miaketa fisikoan jarraitutako urratsak: Pisua: Pisua hurbileko 0.1 kg-tan neurtu zen baskula eramangarri baten bitartez. Horretarako, korrikalariak baskularen erdian jartzen ziren zutik eta aurrera begira, bi oinak elkarren parean zituztelarik eta, beti ere, pisua bi hanketan berdin banatuta. Altuera: Altuera hurbileko 0.1 cm-tan neurtu zen tallimetro eramangarri baten bitartez. Horretarako, vertex-aren (buruaren punturik altuenaren) eta eusteplanoaren arteko distantzia neurtu zen. Neurketa ondo burutzeko, kirolariek oinak elkarren ondoan izan behar zituzten eta orpoak, ipurmasailak eta bizkarraren goiko aldea eskalarekin kontaktuan. Buruari dagokionez, aurrera begira izan behar zuten Frankfort-en planoa mantenduz. Horretarako, orbitaren beheko ertzetik kanpoko entzunbidearen goialdera doan irudizko lerro bat imajinatu behar da. Lerro hau lurrarekiko paraleloa izan behar da. Bukatzeko, jokalariek arnasketa sakon bat egiten zuten eta orduan neurtzen zen altuera. Beso-zabalera: Zinta metriko bat horma batean horizontalki itsatsita sorbaldaren mailan jartzen ziren eta subjektuak hormari bizkarra ematen kokatzen ziren. Esku baten atzamarrik luzeenaren punta 0 cm-an jartzen zen eta ahalik eta gehien luzatu behar zituzten besoak. Beste eskuaren atzamarrik luzeenaren punta heltzen zen cm-an zen marka bat egiten zen eta horrek, subjektuen beso-zabaleraren kantitatea adierazten zuen.

9 Estabilometria Estabilometria subjektuen oreka estatikoa eta propiozepzioa neurtzeko erabili zen. Horretarako, subjektuek zutik eta oinutsik egin zituen lau froga desberdin eta froga bakoitzeko hiru saiakera egin zituzten: Eskuin hankaren gainean, begiak irekita (Es. Beg. Irk.): Subjektuak eskuin hankaren gainean jartzen ziren eta oina estabilometroaren eskuin aldean zutelarik 30 segundo egon behar ziren oreka mantenduz, airean zegoen oina zorua ukitu barik, alegia. Eskuin oina mugituz gero edo beste oina zoruan jarriz gero, baliogabeko froga izendatzen zen. Eskuin hankaren gainean, begiak itxita (Es. Beg. Itx.): Subjektuek begiak itxita zituztela eskuin hankaren gainean jartzen ziren. Oina estabilometroaren eskuin aldean zutelarik 30 segundo egon behar ziren oreka mantenduz, airean zegoen oinak zorua ukitu barik, alegia. Eskuin oina mugituz gero edo beste oina zoruan jarriz gero, baliogabeko froga izendatzen zen. Eskuin hankaren gainean, Foam-a erabiliz, begiak irekita (Es. Beg. Irk. F.): Estabilometroaren gainean Foam bat jartzen zen. Subjektuak eskuin hankaren gainean jartzen ziren eta eskumako oina Foam-aren eskuin aldearen gainean zutelarik 30 segundo egon behar ziren oreka mantenduz, airean zegoen oinak zorua ukitu barik, alegia. Eskuin oina mugituz gero edo beste oina zoruan jarriz gero, baliogabeko froga izendatzen zen. Eskuin hankaren gainean, Foam-a erabiliz, begiak itxita (Es. Beg. Itx. F.): Subjektuek begiak itxita zituztela eskuin hankaren gainean jartzen ziren. Oina estabilometroaren gainean jarritako Foam-aren eskuin aldean zutelarik 30 segundo egon behar ziren oreka mantenduz, airean zegoen oinak zorua ukitu barik, alegia. Eskuin oina mugituz gero edo beste oina zoruan jarriz gero, baliogabeko froga izendatzen zen. Ezker hankaren gainean, begiak irekita (Ez. Beg. Irk.): Subjektuak ezker hankaren gainean jartzen ziren eta oina estabilometroaren ezker aldean zutelarik 30 segundo egon behar ziren oreka mantenduz, airean zegoen oina zorua ukitu barik, alegia. Ezker oina mugituz gero edo beste oina zoruan jarriz gero, baliogabeko froga izendatzen zen.

10 Ezker hankaren gainean, begiak itxita (Ez. Beg. Itx.): Subjektuek begiak itxita zituztela ezker hankaren gainean jartzen ziren eta oina estabilometroaren ezker aldean zutelarik 30 segundo egon behar ziren oreka mantenduz, airean zegoen oinak zorua ukitu barik, alegia. Ezker oina mugituz gero edo beste oina zoruan jarriz gero, baliogabeko froga izendatzen zen. Ezker hankaren gainean, Foam-a erabiliz, begiak irekita (Ez. Beg. Irk. F.): Estabilometroaren gainean Foam bat jartzen zen. Subjektuak ezker hankaren gainean jartzen ziren eta ezkerreko oina Foam-aren ezker aldearen gainean zutelarik 30 segundo egon behar ziren oreka mantenduz, airean zegoen oinak zorua ukitu barik, alegia. Ezker oina mugituz gero edo beste oina zoruan jarriz gero, baliogabeko froga izendatzen zen. Ezker hankaren gainean, Foam-a erabiliz, begiak itxita (Ez. Beg. Itx. F.): Subjektuek begiak itxita zituztela ezker hankaren gainean jartzen ziren. Ezker oina estabilometroaren gainean jarritako Foam-aren ezker aldean zutelarik 30 segundo egon behar ziren oreka mantenduz, airean zegoen oinak zorua ukitu barik, alegia. Ezker oina mugituz gero edo beste oina zoruan jarriz gero, baliogabeko froga izendatzen zen (1. Irudia). 1. Irudia: Ezker oina Foam-arekin egindako frogan hartutako argazkia.

11 Estabilometroak pertsona bat zutik dagoela espazioan bere grabitate puntuaren mugimenduaren erregistroa egiten du. Grabitate puntua gorputz batean eragiten duten indar guztien emaitza da. Estabilometroak grafika batean ematen ditu emaitzak, non X ardatzak (abszisa ardatzak) grabitate puntuaren eskuin/ezker mugimendua adierazten duen eta Y ardatzak (ordenatuen ardatzak) grabitate puntuaren aurre/atze mugimendua adierazten duen (2. Irudia) (Juan, 2017). 2. Irudia: Ordenagailuaren pantailaren argazkia, estabilometroaren froga burutzerakoan. Lortutako emaitza guztien balioak positiboak edo negatiboak izan daitezke. Izan ere, X eta Y ardatzeko plataforma batean ematen diren emaitzak dira eta X ardatzaren azpian edota Y ardatzaren ezkerrean lortutako balio guztiak negatiboak dira. Honen erabilerarekin ondorengo parametroak neurtu ziren: Azalera: Grabitate zentroak eragindako desplazamendu mugimenduak sortutako azalera neurtzen du. Milimetro karratuetan neurtzen da. XY luzera: Grabitate zentroaren desplazamendu mugimenduaren luzera osoa neurtzen du, bai X ardatzean mugitutakoa baita Y ardatzekoa ere. Bi ardatzen arteko tangentea adierazten du. Milimetro karratuetan neurtzen da. X luzera: Grabitate zentroaren desplazamendu mugimenduaren luzera neurtzen du, X ardatzean sorturikoa, beraz subjektuaren mugimendu laterala neurtzen du. Milimetroetan neurtzen da.

12 Y luzera: Grabitate zentroaren desplazamendu mugimenduaren luzera neurtzen du, Y ardatzean sorturikoa, beraz subjektuaren aurre/atze mugimendua neurtzen du. Milimetroetan neurtzen da. Abiadura: Grabitate zentroaren desplazamendu mugimendua ematen den abiadura neurtzen du. Milimetro/segundotan neurtzen da. Beighton testa Hiperelaxotasun artikularra neurtzen duen testa da eta gorputzeko 9 giltzaduren mugimendu kantitatea kontutan hartzen du (Beighton eta lank.,1973). Mugimendu bakoitzak puntu bateko balioa du, hots, subjektuak froga egiteko gai bada puntu bat ematen zaio. 9 giltzaduren mugikortasuna artikularra neurtu ondoren lortutako puntuak batzen dira eta 4 puntu edo gehiago lortuz gero, Beighton testa positiboa da, hau da, subjektuak hiperlaxotasun artikularra du (Beighton eta lank., 1973) (3. Irudia). 3. Irudia. Beighton testa. Berreskuratuta: http://www.reumatologia-dr-bravo.cl Eskuin erpuruaren estentsioa: Subjektuak ezker eskuaren laguntzaz eskuin erpurua besaurrearen kontra bultzatu behar zuen ahal zuen guztia. Eskuin erpuruak eskuin besaurrea ukitzea lortzen bazuen, puntu bat emate zitzaion.

13 Ezker erpuruaren estentsioa: Subjektuak ezker besoa luzatu eta beste eskuaren laguntzaz ezker erpurua besaurrearen kontra bultzatu behar zuen ahal zuen guztia. Ezker erpuruak ezker besaurrea ukitzea lortzen bazuen, puntu bat emate zitzaion. Eskuin ukondoaren estentsioa: Subjektuak eskuin glenohumeralaren 90 graduko flexioarekin besoa supinazioan luzatuta jartzen zuen. Ukondoak estentsioan tenkatu eta goniometro baten laguntzaz estentsio kantitatea neurtzen zitzaion. 10º edo gehiagoko estentsioa izanez gero, puntu bat ematen zitzaion. Ezker ukondoaren estentsioa: Subjektuak ezker glenohumeralaren 90 graduko flexioarekin besoa supinazioan luzatuta jartzen zuen. Ukondoak estentsioan tenkatu eta goniometro baten laguntzaz estentsio kantitatea neurtzen zitzaion. 10º edo gehiagoko estentsioa izanez gero, puntu bat ematen zitzaion (4. Irudia). 4. Irudia: Ezkerreko ukondoaren estentsioa, Beighton testa. Eskuin atzamarren estentsioa: Subjektuak ezker eskuaren laguntzaz eskumako atzamarren estentsioa behartu behar zuen, eta goniometro baten laguntzaz estentsio kantitatea neurtzen zen. 90º edo gehiago izanez gero, puntu bat ematen zitzaion. Ezker atzamarren estentsioa: Subjektuak eskuin eskuaren laguntzaz ezkerreko atzamarren estentsioa behartu behar zuen, eta goniometro baten laguntzaz

14 estentsio kantitatea neurtzen zen. 90º edo gehiago izanez gero puntu bat ematen zitzaion. Eskuin belaunaren estentsioa: Subjektua zutik zegoela eskumako belauna tenkatu behar zuen eta goniometro batekin neurtzen zitzaion belaunaren estentsio kantitatea. 10º edo gehiagoko estentsioa izan ez gero puntu bat ematen zitzaion. Ezker belaunaren estentsioa: Subjektua zutik zegoela ezkerreko belauna tenkatu behar zuen eta goniometro batekin neurtzen zitzaion belaunaren estentsio kantitatea. 10º edo gehiagoko estentsioa izan ez gero puntu bat ematen zitzaion. Bi belaunen estentsioa esku haurrekin lurra ukituz: Zutik, belaunak estentsioan zituela, bizkarrezurra flexionatu eta esku haurrekin zorua ukitu behar zuen. Bi eskuen haurrekin zorua ukituz gero belaunak tolestu gabe puntu bat lortzen zuen (5. Irudia). 5. Irudia: Esku ahurrak lurrean, Beighton testa. Lunge testa Orkatilaren flexio-dortsalerako mugikortasun artikularraren arkua neurtzen duen testa da (Calatayud, eta lank., 2015). Horma batean zinta bertikal bat jartzen da eta horma lurrarekin elkartzen den puntuan, perpendikularki luzatzen da zinta. Lurrean dagoen zinta zatian metro baten laguntzaz zentimetro bakoitzeko marka bat egiten da.

15 Subjektuak eskumako oina zintaren gainean jartzen zuen, behatz luzeena 10 cm-ko marka zapaldu gabe. Ezkerreko oina atzean jartzen zen eta behatzak eta orpoa zuzen hormari begira egon behar ziren. Bestalde, atzeko oinaren orpoa lurretik altxatu gabe, subjektuak eskumako belauna horma ukitzen saiatu behar zen eskumako orkatilaren flexio-dortsala eginez. Horma ukitzen ez bazen testa positiboa zen. Subjektuak horma ukitzen bazuen, eskumako oina zentimetro bat atzera jarri behar zuen eta prozedura berdina jarraituz horma ukitzen saiatu behar zen. Prozedura berdina errepikatzen zen horma ukitu ezin arte. Aurrean zegoen oina 10 cm edo gehiagoko distantziara egiten bazen testa negatiboa zen. Aldiz, 6-9 cm-en artean horma ukitzen lortzen bazuen eskumaren orkatilaren flexio-dortsalerako mugikortasuna mugatuta zuen eta 5 cm edo gutxiago egiten bazituen flexio-dortsalerako mugikortasuna oso mugatuta zegoela adierazten zuen. Prozedura berdina ezkerreko oinarekin egin zen (6. Irudia). 6. Irudia. Lunge testa. Berreskuratuta: www.alejandrobayo.com/test_lunge.php Estatistika Analisi estatistikoa IBM SPSS Statistics (23.0) programarekin egin zen. Kasu guztietan adierazgarritasun estatistikoa p<0.05-ean ezarri zen. Orokorrean, ikerketan zehar erabili ziren proba estatistikoak hauek dira: Estatistika deskriptiboa erabili zen batezbesteko balioak eta hauen desbiderapen estandarrak ezagutzeko. Frekuentziak erabili ziren portzentajea ezagutzeko. Aldagaien normaltasuna konprobatzeko Kolmogorov-Smirnov edo Shapiro- Wilk probak erabili ziren.

16 Bi talderen arteko desberdintasuna neurtzeko, datuek normaltasuna betetzen zutenean, student-en t-test parametrikoa erabili zen (Students t test); aldiz, datuek normaltasuna betetzen ez zutenean, Mann Whitney proba ez parametrikoa erabili zen. Portzentajeen distribuzio desberdintasuna nolakoa izan zen ikusteko Chikarratu proba erabili zen. Horrela, taldeen arteko distribuzioa aztertu zen (emakumeak vs. gizonak).

17 4. EMAITZAK 4.1 GALDETEGIA ETA ANTROPOMETRIA Jokalariak jokatzen hasi ziren adina eta astean zehar egiten zituzten entrenamendu ordu kopuruak ez zituen emaitza adierazgarririk erakutsi. Hala ere, gizonak jokatzen beranduago hasi ziren eta astean zehar emakumeak baino ordu gutxiago entrenatzen zuten (2. Taula). Lehiatzen zeramatzaten urte kopurua eta hauen miaketa fisikoaren emaitzak estatistikoki adierazgarriak izan ziren. Emakumeak gizonak baino urte gehiago zeramatzaten jolasten (p<0.01). Datu antropometrikoei dagokionez, gizonak emakumeekin konparatuta altuera, pisu, beso-zabalera eta oinaren tamaina handiagoa zuten (p<0.001). 2. Taula: Lagina jokatzen hasi zen adina, lehiatzen zeramatzaten urte kopurua, astean zehar entrenatzen zuten ordu kopurua eta haien datu antropometrikoak (batezbestekoa, BB eta desbideratze estandarra, DE) deskribatzen dira, gizonak eta emakumeak konparatuz. Gizonak Emakumeak BB ± DE BB ± DE Sig. Jokatzen hasi ziren adina 10.36 ± 2.85 9.19 ± 1.97 EA Lehiatzen zeramatzaten urte kopurua 10.77 ± 3.40 14.55 ± 5.27 0.002** Entrenamendu orduak/astean 4.30 ± 1.49 4.48 ± 1.37 EA Altuera (cm) 182.70 ± 6.75 166.57 ± 6.77 0.000*** Pisua (kg) 82.61 ± 9.12 64.94 ± 9.35 0.000*** Beso-zabalera (cm) 182.73 ± 7.25 168.34 ± 8.01 0.000*** Oinaren tamaina (EU) 44.77 ± 1.77 39.26 ± 1.52 0.000*** BB: Batezbestekoa; DE: Desbideratze Estandarra; EA: Ez Adierazgarria. **p<0.01; ***p<0.001. 4.2 LESIOAK Kirolariak izandako BGA-eko lesioak aztertu ziren, belaunekoak eta orkatilakoak (graduen arabera sailkatuta) eta emaitzak ez ziren estatistikoki adierazgarriak izan (3. Taula). Bai gizonak eta baita emakumeak ere, orkatilan lesio gehiago izan zituzten belaunarekin alderatuta eta orkatilako lesioen artean emakumeentzat ohikoena lehenengo graduko zaintiratua zen baino gizonezkoentzat bigarren gradukoa.

18 3. Taula: Belauneko eta orkatilako lesioen frekuentzia ezker eta eskuin BGA-etan (portzentajea, %) deskribatzen dira, gizonak eta emakumeak konparatuz. Belauneko lesio artikularra Orkatileko lesio artikularra Orkatileko 1.graduko zaintiratua Orkatileko 2.graduko zaintiratua Orkatileko 3.graduko zaintiratua Gizonak Emakumeak BAI EZ BAI EZ X 2 Sig. % 10 % 90 % 6.50 % 90.30 0.22 EA % 63.30 % 36.70 % 83.30 % 16.70 3.07 EA % 40 % 60 % 33.30 % 43.30 0.29 EA % 26.70 % 73.30 % 43.30 % 56.70 1.88 EA % 3.30 % 96.70 % 10 % 90 1.07 EA %: Portzentajea; Sig.: Adierazgarritasuna; X 2 : Chi-karratua; EA: Ez Adierazgarria. 4.3 ESTABILOMETRIA 4. Taulan nork lortu zuen froga estabilometriko bakoitza amaitzea (BAI) eta nork ez zuen lortu (EZ) deskribatzen da. Estabilometria bidez neurtutako frogak gizon eta emakumeen artean ez ziren desberdintasun estatistikoki adierazgarriak egon. Hala ere, emakumeen %100ak begiak itxita Foam-arekin egindako froga amaitzea lortu zuten, gizonezkoek aldiz, ez zuten denek lortu. Ezkerrarekin begiak irekitako frogan gizonezkoen %60ak lortu zuen froga amaitzea eta emakumeetan aldiz %96.77ak. Begiak itxita Foam-a erabiliz egindako froga ez zuen inork lortu. Hori dela eta ez da taulan adierazten (4. Taula).

19 4. Taula: Estabilometroaren bidez neurtutako frogak eskuin eta ezker oinarekin (portzentajea, %) deskribatzen dira gizonak eta emakumeak konparatuz. Estabilometria Gizonak Emakumeak eskuin oina BAI EZ BAI EZ X 2 Sig. Begiak irekita % 100 % 0 % 100 % 0 31 EA Begiak itxita % 46.7 % 53.3 % 61.3 % 38.1 1.31 EA Begiak irekita Foam % 90 % 10 % 100 % 0 3.26 EA Estabilometria Gizonak Emakumeak ezker oina BAI EZ BAI EZ X 2 Sig. Begiak irekita % 60 % 40 % 96.77 % 3.2 0.59 EA Begiak itxita % 60 % 40 % 64 % 35.5 0.13 EA Begiak irekita Foam % 93.3 % 6.7 % 100 % 0.0 2.13 EA %: Portzentajea; Sig.: Adierazgarritasuna; X 2 : Chi-karratua; EA: Ez Adierazgarria. Horretaz gain, estabilometriarekin azalera, XY luzera, X luzera, Y luzera eta abiadura neurtu ziren (5. eta 6. Taulak). Azalerari dagokionez, emaitza estatistikoki adierazgarriak aurkitu ziren ezker oina begiak itxiekin egindako frogan, non gizonek emakumeek baino emaitza txarragoak egin zituzten (p<0.05). Hala ere, nahiz eta emaitzak estatistikoki adierazgarriak ez izan, eskuin oinarekin egindako froga guztietan eta ezker oina begiak itxiekin egindako frogan ere, gizonezkoek emakumeek baino datu txarragoak lortu zituzten. XY luzerari dagokionez, eskuin oinarekin begiak irekiak egindako frogan eta ezker oinarekin egindako froga guztietan (begiak irekiak, begiak itxiak eta begiak irekiak Foam-arekin) lortutako emaitzak estatistikoki adierazgarriak izan ziren, hots, gizonek emakumeek baino emaitza txarragoak egin zituzten (p<0.05; p<0.001; p<0.05; p<0.01, hurrenez hurren). Egindako beste bi frogetan (eskuin oina begiak itxiekin eta eskuina begiak irekiekin Foam-a erabilia) ere gizonek datu txarragoak erakutsi zituzten, nahiz eta emaitzak estatistikoki adierazgarriak ez izan. X luzerari dagokionez, eskuin oina begiak itxiekin, eskuin oina begiak irekiekin Foam-a erabiliz eta ezker oinarekin egindako froga guztietan (begiak irekiak, begiak itxiak eta begiak irekiak Foam-arekin) lortutako emaitzak estatistikoki adierazgarriak izan ziren, emakumeak gizonek baino emaitza txarragoak egin zituzten, alegia (p<0.01; p<0.05; p<0.01; p<0.05; p<0.05, hurrenez hurren). Eskuin hanka begiak irekiekin egindako frogan emaitzak ez ziren estatistikoki adierazgarriak izan, baina emakumeak gizonek baino emaitza txarragoak egin zituzten.

20 Y luzerari dagokionez, eskuin oina begiak irekiekin, eskuin oina begiak irekiekin Foam-a erabiliz eta ezker oinarekin egindako froga guztietan (begiak irekiak, begiak itxiak eta begiak irekiak Foam-arekin) lortutako emaitzak estatistikoki adierazgarriak izan ziren, emakumeak gizonek baino emaitza txarragoak lortu zituzten (p<0.01; p<0.01; p<0.001; p<0.05; p<0.01, hurrenez hurren). Eskuin hanka begiak itxiekin egindako frogan emaitzak ez ziren estatistikoki adierazgarriak izan, baina emakumeak gizonek baino emaitza txarragoak egin zituzten. Azkenik, abiadurari dagokionez, ezker oina begiak irekiekin eta ezker oina Foamarekin egindako frogak estatistikoki adierazgarriak izan ziren, non gizonek emakumeek baino emaitza txarragoak egin zituzten (p<0.001; p<0.01, hurrenez hurren). Gainontzeko froga guztietan emaitzak ez ziren estatistikoki adierazgarriak izan, non gizonek emakumeek baino emaitza txarragoak egin zituzten.

21 5. Taula: Estabilometroan eskuin onarekin egindako froga guztien emaitzen (azalera, XY luzera, X luzera, Y luzera eta abiadura) batezbestekoa (BB) eta desbideratze estandarra (DE) deskribatzen dira, gizonak eta emakumeak konparatuz. Azalera (mm 2 ) XY luzera (mm) X luzera (mm) Y luzera (mm) Abiadura (mm/s) BB ± DE BB ± DE BB ± DE BB ± DE BB ± DE Es. Beg. Irk. Sig. Es. Beg. Itx. Sig. Es. Beg. Irk. F. Sig. G 711.7 ± 802.3 1977.1 ± 1105.1 969.4 ± 513.0 EA EA E 485.4 ± 241.2 1849.3 ± 1142.3 762.6 ± 562.0 EA G 1702.9 ± 614.9 3354 ± 1101.3 2176.9 ± 641.0 0.037* EA E 1438.0 ± 281.4 3204.9 ± 925.3 1933.2 ± 458.7 EA G 85.0 ± 90.0 63.9 ± 21.3 55.5 ± 21.2 EA 0.005** E 89.4 ± 36.6 93.6 ± 34.6 77.3 ± 45.1 0.020* G -51.1 ± 25.5-43.6 ± 36.0-30.8 ± 28.4 0.005** EA E -75.1 ± 37.5-60.3 ± 39.8-59.2 ± 42.8 0.004** G 72.2 ± 70.2 114.7 ± 37.3 74.7 ± 21.8 EA EA E 51.8 ± 9.5 111.1 ± 31.2 67.7 ± 15.5 EA BB: Batezbestekoa; DE: Desbideratze Estandarra; Sig.: Adierazgarritasuna; Es.: Eskuina; Beg.: Begiak; Irk.: Irekita; Itx.: Itxita; F.: Foam; Ez.: Ezkerra; EA: Ez Adierazgarria. *p<0.05; **p<0.01.

22 6. Taula: Estabilometroan ezker onarekin egindako froga guztien emaitzen (azalera, XY luzera, X luzera, Y luzera eta abiadura) batezbestekoa (BB) eta desbideratze estandarra (DE) deskribatzen dira, gizonak eta emakumeak konparatuz. Azalera (mm 2 ) XY luzera (mm) X luzera (mm) Y luzera (mm) Abiadura (mm/s) BB ± DE BB ± DE BB ± DE BB ± DE BB ± DE Ez. Beg. Irk. Sig. Ez. Beg. Itx. Sig. Ez. Beg. Irk. F. Sig. G 633.4 ± 631.1 1505.9 ± 880.7 719.8 ± 265.6 0.032* EA E 366.6 ± 170.8 1150.7 ± 480.3 748.0 ± 493.5 EA G 1489.6 ± 380.2 1834.5 ± 418.5 2081.9 ± 567.5 0.000*** 0.034* E 1103.6 ± 220.5 1558.5 ± 341.5 1644.1 ± 529.0 0.003** G -85.9 ± 17.9-84.1 ± 13.1-74.4 ± 17.0 0.008** 0.018* E -98.2 ± 16.6-97.4 ± 19.6-86.0 ± 21.7 0.026* G -33.0 ± 29.6-26.6 ± 22.7-18.6 ± 19.3 0.000*** 0.020* E -56.2 ± 25.9-45.2 ± 24.6-35.6 ± 27.6 0.008** G 52.67 ± 12.7 64.0 ± 14.0 71.9 ± 18.9 0.000*** EA E 40.6 ± 7.4 55.7 ± 11.6 57.8 ± 17.6 0.005** BB: Batezbestekoa; DE: Desbideratze Estandarra; Sig.: Adierazgarritasuna; Es.: Eskuina; Beg.: Begiak; Irk.: Irekita; Itx.: Itxita; F.: Foam; Ez.: Ezkerra; EA: Ez Adierazgarria. *p<0.05; **p<0.01; ***p<0.001.

23 4.4 BEIGHTON TESTA Beighton testaren emaitzak estatistikoki adierazgarriak izan ziren bi sexuen emaitzen arteko konparaketa egiterakoan. Izan ere, gizonen batezbestekoak ez zuen hiperlaxotasun artikularrik adierazten. Aldiz, emakumeen batezbestekoa hiperlaxotasun artikularra zutela adierazten du (p<0.01) (7. Taula). 7. Taula: Beighton testaren emaitzak (batezbestekoa, BB eta desbideratze estandarra, DE) deskribatzen dira, gizonak eta emakumeak konparatuz. Gizonak Emakumeak Sig. BB ± DE BB ± DE Beighton testa (puntuak) 2.33 ± 2.05 4.06 ± 1.78 0.001*** BB: Batezbestekoa; DE; Desbideratze Estandarra. ***p<0.001. 4.5 LUNGE TESTA Lunge testaren emaitzak ondorengo taulan deskribatzen dira (8. Taula). 10 cm baino gutxiago egin zutenek mugikortasuna mugatua zutela esan nahi du. Mugikortasun horren barruan beste bi talde bereizi dira: 9 eta 6 cm-en artean egin zutenek (orkatilaren flexio-dortsala mugatuta) eta 5 edo gutxiago egin zutenek (orkatilaren flexio-dortsala oso mugatuta). Ez zen emaitza estatistikoki adierazgarririk egon gizon eta emakumeen artean orkatilaren flexio-dortsalaren mugikortasuna neurtzerakoan. 8. Taula: Lunge testaren emaitzak eskuin eta ezker oinetan (portzentajea, %) deskribatzen dira, gizonak eta emakumeak konparatuz Lunge Testa eskuin oina Gizonak Emakumeak X 2 Sig. 10 cm % 66.70 % 58.10 6-9 cm % 20 % 35.50 2.23 EA 5 cm % 13.30 % 6.50 Lunge Testa ezker oina Gizonak Emakumeak X 2 Sig. 10 cm % 60 % 64.50 6-9 cm % 33.30 % 35.50 2.14 EA 5 cm % 6.70 % 0 %:Portzentajea; Sig.: Adierazgarritasuna; X 2 : Chi-karratua; EA: Ez Adierazgarria.

24 5. EZTABAIDA Miaketa fiskoaren emaitzak aztertuz, emaitza estatistikoki adierazgarriak aurkitu ziren gizon eta emakumeen artean. Gizonen batezbesteko datuei erreparatuz, altuera, pisua, beso-zabalera eta oin luzera handiagoa zituzten. Izan ere, Malina eta lankideen (1982) arabera, 14 urtetik aurrera bi sexuen arteko diferentzia antropometrikoak handitu egiten dira 17.5 urte arte eta guk aztertutako 18 urtetik gorako kirolarietan. Bestalde, lesioei dagokienez, gizonen kasuan belauneko lesioa izandako kirolari portzentajea handiagoa izan zen emakumeen kasuarekin alderatuta. Saskibaloi jokalariekin egindako ikerketa batean, Ford eta lankideek (2003), jauzi batetik lur hartzean belaunaren balgoa neurtu zuten gradutan eta emakumeek balgo handiagoa erakutsi zuten. Balgoa handiagoa edo Q angelu handiagoa izatea arrisku faktore garrantzitsua da belauneko lesioetan (Hewett eta lank., 2006). Hortaz, emakumeek arrisku gehiago izango lukete belauneko lesioak pairatzeko, nahiz eta gure datuetan gizonezkoek intzidentzia handiagoa izan. Orkatilaren lesioei dagokienez, emakumeek orkatilan izandako portzentaje handiagoa izan zen gizonek izandakoa baino. Horrez gain, estabilometrian bai abiadura eta azalera zein XY ardatza kontutan hartzen badira, gizonek emakumeek baino emaitza txarragoak lortu zituzten. Leanderson eta lankideek (1993) egindako 54 saskibaloi jokalariko ikerketa batean, orkatilako lesionatu eta lesionatu gabeak estabilometrian neurtu zituzten. Ikerketa honetan ondorioztatu zuten estabilitate gutxiago zutenek lesionabilitate handiagoa zutela. Gure ikerketan, gizonek emakumeek baino orkatilako lesio gehiago izan zituzten eta XY ardatza kontutan hartuta, hots, emaitza txarragoak lortu zituztela eta abiadura handiago batean mugitzen zirela kontutan hartuta, estabilitate gutxiago erakutsi zuten gizonek emakumeek baino. Beraz, ikerketa honetan aurkitutako emaitzak Leanderson eta lankideen (1993) ikerketarekin bat datoz. Bestalde, Beighton testean lortutako emaitzei erreparatuz, emakumeen batezbestekoak hiperlaxotasun artikular orokorra adierazi zuten eta gizonek aldiz, ez zuten hiperlaxotasun artikularrik adierazi, hauen arteko diferentzia adierazgarria izanik. Al- Rawi eta lankideek 1985ean egindako ikerketa batean, 1500 unibertsitateko ikasleen hiperlaxotasuna neurtu zuten Beighton testa erabiliz. Ikerketa honetan ere, emakumeen hiperlaxotasuna askoz ohikoagoa zen gizonezkoena baino. Era berean, orkatilako

25 lesioei dagokienez emakumeak izan ziren lesio gehien pairatu zutenak. Söderman eta lankideek 2001. urtean egindako ikerketan, hiperlaxotasun artikularra orkatilako lesioak pairatzeko arrisku faktorea dela ondorioztatu zuten. Ikerketa horretan denboraldi oso batean zehar 146 futbol jokalarirekin aztertutako datuak kontutan hartu ziren. Hala ere, badira beste ikerketa batzuk hiperlaxotasun orokorraren eta orkatilako lesioen arteko erlazioa ukatzen dutenak, esaterako Beynnon eta lankideek 2002an egindako errebisioan, non Medline datu basea erabilita 1978tik 2001rainoko orkatilako lesioaren arrisku faktoreen inguruko 31 ikerketak aztertu zituzten. Errebisio honetan erlazio zuzenik ez dagoela hiperlaxotasun orokorraren eta orkatilako lesioak pairatzeko arriskuaren artean ondorioztatu zuten. Lunge testari dagokionez, emaitzak ez ziren estatistikoki adierazgarriak izan eta eskuin orkatilan emakumeek mugikortasuna mugatua zuten gizonezkoek baino. Ezker orkatilaren emaitza kontrakoa agertu zen, hots, gizonezkoek orkatilaren mugikortasuna mugatuagoa zuten emakumeekin alderatuta. Fong eta lankideek 2011an egindako ikerketa batean, orkatilaren flexio-dortsalaren muga lesioen arrisku faktorea izan zitekeen aztertu zuten. Ikerketa honetan batezbesteko 20 urteko 35 subjektu aztertu ziren eta bertan ikusi zuten orkatilaren flexio-dortsala mugatua zutenak belauneko balgo handiagoa egiten zutela jauzi batetik lur hartzean, belaunak orkatilako xurgatzen ez zuen talka xurgatu behar zuen eta. Orkatilaren mugikortasun hau beraz, belauneko aurreko lotailu gurutzatua lesionatzeko arrisku faktoretzat hartu zuten ikerketaren ondoriotzat.

26 6. ONDORIOAK Datu antropometrikoei dagokienez, gizonek emakumeekiko emaitza adierazgarri positiboak lortu zituzten altuera, pisu, beso-zabalera eta oinaren tamainan, emaitza hauek handiagoak zirelarik. Aldiz, lehiatzen zeramatzaten urte kopuruari dagokienez, emakumeek gizonekiko emaitza adierazgarri positiboak izan zituzten, lehiatzen urte gehiago zeramatzatelarik. Gizon eta emakumeen arteko lesioen konparaketan aurkitutako emaitzak ez ziren estatistikoki adierazgarriak izan. Hala ere, gizonezkoek belauneko lesio gehiago izan zituzten eta emakumeek aldiz, orkatilan. Halaber, gizonezkoak lehenengo graduko zaintiratu gehiago izan zituzten emakumeekin alderatuta, eta hauek aldiz, bigarren eta hirugarren graduko zaintiratu intzidentzia altuagoa erakutsi zuten. Oreka estatikoa eta propiozepzioari dagokionez, gizonezkoek emakumeekiko emaitza adierazgarri negatiboak lortu zituzten, azalera (ezker oina begiak itxita), XY luzera (eskuin oina begiak irekita eta ezker oinarekin begiak irekita, begiak itxita eta Foam-arekin egindako frogetan) eta abiaduran (ezker oina begiak irekita eta ezker oina begiak irekita Foam-arekin egindako frogetan) emaitza txarragoak egin zirelarik, alegia. Oreka estatikoa eta propiozepzioari dagokionez, gizonezkoek emakumeekiko emaitza adierazgarri positiboak lortu zituzten, X luzeran (eskuin oina begiak itxita, eskuin oina begiak itxita Foam-arekin eta ezker oina begiak irekita, begiak itxita eta Foam-arekin egindako frogetan) eta Y luzeran (eskuin oina begiak irekita, Foam-arekin eta ezker oina begiak irekita, begiak itxita eta Foam-arekin egindako frogetan) emaitza hobeak egin zirelarik, alegia. Emakumeen laxotasun artikularra gizonekin alderatuta, emaitza adierazgarri positiboak egin zituzten, emakumeek batezbesteko hiperlaxotasun artikularra orokorra adierazi baitzuten. Gizonezkoek aldiz, ez zuten batezbesteko hiperlaxotasunik adierazi. Orkatilaren flexio-dortsalari dagokionez, lortutako emaitzak ez ziren estatistikoki adierazgarriak izan gizonak eta emakumeak konparatuz. Hala ere, emakumeek mugikortasun muga handiagoa zuten gizonekin alderatuta.

27 7. BIBLIOGRAFIA Al-Rawi, Z. S., AL-ASZAWI, A. J., & AL-CHALABI, T. A. L. A. L. (1985). Joint mobility among university students in Iraq. Rheumatology, 24(4), 326-331. Backman, L. J., eta Danielson, P. (2011). Low range of ankle dorsiflexion predisposes for patellar tendinopathy in junior elite basketball players: a 1-year prospective study. The American journal of sports medicine. Beighton, P. H., Solomon, L., eta Soskolne, C. L. (1973). Articular mobility in an African population. Annals of the rheumatic diseases. Benis, R., Bonato, M., eta Torre, A. L. (2016). Elite Female Basketball Players' Body-Weight Neuromuscular Training and Performance on the Y-Balance Test. Journal of athletic training. Beynnon, B. D., Murphy, D. F., eta Alosa, D. M. (2002). Predictive factors for lateral ankle sprains: a literature review. Journal of athletic training, 37(4), 376. Bravo, J. F. (2009). Síndrome de Ehlers-Danlos con especial énfasis en el síndrome de hiperlaxitud articular. Revista médica de Chile. Calatayud, J., Martin, F., Gargallo, P., García Redondo, J., Colado, J. C., eta Marín, P. J. (2015). The validity and reliability of a new instrumented device for measuring ankle dorsiflexion range of motion. International journal of sports physical therapy. De Moya, M. P., Bertomeu, J. B., eta Broseta, M. V. (2005). Evaluación y rehabilitación del equilibrio mediante posturografía. Rehabilitación. Fong, C. M., Blackburn, J. T., Norcross, M. F., McGrath, M., eta Padua, D. A. (2011). Ankle-dorsiflexion range of motion and landing biomechanics. Journal of athletic training, 46(1), 5-10.

28 Ford, K. R., Myer, G. D., eta Hewett, T. E. (2003). Valgus knee motion during landing in high school female and male basketball players. Medicine & Science in Sports & Exercise. Grimston, S. K., Nigg, B. M., Hanley, D. A., eta Engsberg, J. R. (1993). Differences in ankle joint complex range of motion as a function of age. Foot & Ankle, 14(4), 215-222. Guss, M. S., Begly, J. P., Ramme, A. J., Hinds, R. M., Karia, R. J., eta Capo, J. T. (2016). Performance outcomes after metacarpal fractures in National Basketball Association players. HAND, 11(4), 427-432. Gwinner, C., Weiler, A., Roider, M., Schaefer, F. M., eta Jung, T. M. (2016). Tibial Slope Strongly Influences Knee Stability After Posterior Cruciate Ligament Reconstruction A Prospective 5-to 15-Year Follow-up. The American Journal of Sports Medicine, 0363546516666354. Halabchi, F., Angoorani, H., Mirshahi, M., Shahi, M. H. P., eta Mansournia, M. A. (2016). The prevalence of selected intrinsic risk factors for ankle sprain among elite Football and Basketball players. Asian journal of sports medicine, 7(3). Herman, D. C., Jones, D., Harrison, A., Moser, M., Tillman, S., Farmer, K.,... eta Chmielewski, T. L. (2017). Concussion may increase the risk of subsequent lower extremity musculoskeletal injury in collegiate athletes. Sports medicine, 47(5), 1003-1010. Hewett, T. E., Myer, G. D., eta Ford, K. R. (2006). Anterior cruciate ligament injuries in female athletes: Part 1, mechanisms and risk factors. The American journal of sports medicine, 34(2), 299-311.

29 Krivickas, L. S., eta Feinberg, J. H. (1996). Lower extremity injuries in college athletes: relation between ligamentous laxity and lower extremity muscle tightness. Archives of physical medicine and rehabilitation, 77(11), 1139-1143. Leanderson, J., Wykman, A., eta Eriksson, E. (1993). Ankle sprain and postural sway in basketball players. Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy, 1(3-4), 203-205. Marfell-Jones, M. J., Stewart, A. eta de Ridder, J. (2012). International standards for anthropometric assessment. Mandelbaum, B. R., Silvers, H. J., Watanabe, D. S., Knarr, J. F., Thomas, S. D., Griffin, L. Y., eta Garrett Jr, W. (2005). Effectiveness of a neuromuscular and proprioceptive training program in preventing anterior cruciate ligament injuries in female athletes: 2-year follow-up. The American journal of sports medicine, 33(7), 1003-1010. Morse, K. W., Hearns, K. A., eta Carlson, M. G. (2017). Return to play after forearm and hand injuries in the National Basketball Association. Orthopaedic journal of sports medicine, 5(2), 2325967117690002. Myer, G. D., Ford, K. R., Paterno, M. V., Nick, T. G., eta Hewett, T. E. (2008). The effects of generalized joint laxity on risk of anterior cruciate ligament injury in young female athletes. The American journal of sports medicine, 36(6), 1073-1080. Pasanen K, Ekola T, Vasankari T, Kannus P, Heinonen A, Kujala UM, eta Parkkari J. High ankle injury rate in adolescent basketball: A 3-year prospective follow-up study Scand J Med Sci Sports. 2016

30 Paz, G. A., de Freitas Maia, M., Farias, D., Santana, H., Miranda, H., Lima, V., eta Herrington, L. (2016). Kinematic analysis of knee valgus during drop vertical jump and forward step-up in young basketball players. International journal of sports physical therapy, 11(2), 212.Perrin, P., Perrin, C., Courant, P., Bene, M. C., & Durupt, D. (1990). Posture in basketball players. Acta oto-rhino-laryngologica Belgica, 45(3), 341-347. Rogowski, J. P., eta Stout, J. R. (2014). Bilateral differences in muscle architecture and increased rate of injury in national basketball association players. Journal of athletic training, 49(6), 794-799. Söderman, K., Alfredson, H., Pietilä, T., eta Werner, S. (2001). Risk factors for leg injuries in female soccer players: a prospective investigation during one out-door season. Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy, 9(5), 313-321. Struzik, A., Zawadzki, J., eta Pietraszewski, B. (2015). Balance disorders caused by running and jumping occurring in young basketball players. Acta of bioengineering and biomechanics, 17(2). Taylor, J. B., Ford, K. R., Nguyen, A. D., Terry, L. N., eta Hegedus, E. J. (2015). Prevention of lower extremity injuries in basketball: a systematic review and metaanalysis. Sports health, 7(5), 392-398. Taylor, J. B., Ford, K. R., Nguyen, A. D., Terry, L. N., eta Hegedus, E. J. (2015). Prevention of lower extremity injuries in basketball: a systematic review and metaanalysis. Sports health, 7(5), 392-398. Vandervoort, A. A., Chesworth, B. M., Cunningham, D. A., Paterson, D. H., Rechnitzer, P. A., eta Koval, J. J. (1992). Age and sex effects on mobility of the human ankle. Journal of gerontology, 47(1), M17-M21.

31 Zelisko, J. A., Noble, H. B., eta Porter, M. (1982). A comparison of men's and women's professional basketball injuries. The American journal of sports medicine, 10(5), 297-299. Zuckerman, S. L., Wegner, A. M., Roos, K. G., Djoko, A., Dompier, T. P., eta Kerr, Z. Y. (2016). Injuries sustained in National Collegiate Athletic Association men's and women's basketball, 2009/2010 2014/2015. British journal of sports medicine, bjsports-201

32 8. ERANSKINAK Lehenengo eranskina DATOS DEL BALONCESTISTA Nombre Apellidos Sexo Hombre Mujer Edad Club Ciudad Categoría DATOS SOBRE LA ACTIVIDAD DEPORTIVA Edad de inicio en el baloncesto Años compitiendo a baloncesto DATOS SOBRE LESIONES Ha tenido alguna lesión articular de EEII (extremidad inferior) en relación a la práctica de baloncesto? Esguince de rodilla (grado 1) Esguince de tobillo (grado 1) Lesión de ligamento cruzado anterior (ACL) Esguince de rodilla (grado 2) Esguince de tobillo (grado 2) Lesión de ligamento cruzado posterior (PCL) Esguince de rodilla (grado 3) Esguince de tobillo (grado 3) Lesión de meniscos Otros* Rodilla IZQ Rodilla DCHA Tobillo IZQ Tobillo DCHO Meniscos Otros*