SAVREMENA POLJOPRIVREDA" VOL. 56,1-4 (2007) SIR. 87-91, NOVI SAD UTICAJ VREMENA PRVOG SISANJA NA NIVO GLUKOZE U KRVI PRASADI JASNA PRODANOV, RADOSLAV DOŠEN, IVAN PUŠIĆ, SLAVICA KOŠARČIĆ, MIRA KOVAČEVIĆ 1 UDK: 636.4.09: 616.37-008.64 IZVOD: Veliki gubitak prasadi na sisi na farmama svinja industrijskog tipa predstavlja značajan proizvodno-tehnološki i ekonomski problem. Naročito su značajni gubici prasadi koji nastaju kao posledica hipoglikemije. Cilj rada je bio utvrđivanje koncentracije glukoze u krvi kod tek oprasene prasadi kao i za koje vreme se ista usled gladovanja iscrpljuje. Takođe razmotrena je praktična primena glukohemotest metode za dijagnostikovanje hipoglikemije kod prasadi. Ogledna ispitivanja su obavljena na 33 praseta, podeljenih u dve grupe (kontrolna i ogledna grupa). Na osnovu dobijenih rezultata ustanovljenoje da seprasad rađa sa niskom koncentracijom glukoze u krvi. U okviru kontrolne grupe prasadi određivanjem nivoa glukoze u krvi 24 časa nakon rođenja ustanovljenoje 10% hipoglikemične prasadi, dokje oglednoj grupi procenat hipoglikemične prasadi po rođenju bio 41.6%. Glukohemotest predstavlja jednostavnu i brzu metodupomoću koje se mogu relativno lako ustanoviti hipoglikemičnejedinke i na taj način značajno umanjiti gubici uprvim danim života prasadi. Ključne reči: hipoglikemija prasadi, gladovanje, glukoza, glukohemotest UVOD Veliki gubitak prasadi na sisi na farmama svinja industrijskog tipa predstavlja značajan proizvodno-tehnološki i ekonomski problem (Avakumović, 1978). Od ukupnog broja uginule prasadi na sisi preko 70% prasadi ugine u prvih sedam dana života (Cutler i sar. 1999). Pored infekcija naročito su značajni gubici prasadi koji nastaju kao posledica gladi, odnosno hipoglikemije (Dewey, 2006). Rezultati istraživanja Dyck i Sweistra (1987) ukazuju da je primarni faktor koji doprinosi uginuću prasadi neadekvatno snabdevanje mlekom i može mu se pripisati 85% od svih gubitaka.! Originalni naučni rad / Original scientific paper Mr sci. Jasna Prodanov, istraživač saradnik; mr sci. Radoslav Došen, istraživač saradnik; mr sci. Ivan Pušić, istraživač saradnik; dr sci. Slavica Košarčić, viši naučni saradnik; dr sci. Mira Kovače-vić, viši naučni saradnik, Naučni institut za veterinarstvo Novi Sad". 87
Hipoglikemija prasadi na sisi predstavlja poseban oblik alimentarne hipoglikemije, koja se javlja kod prasadi u prvih 72 sata ukoliko ona iz bilo kog razloga ne uzimaju mleko (Kaneko, 1989). Faktori koji mogu dovesti do pojave hipoglikemije prasadi mogu biti različiti. Pre svega ističe se veličina legla odnosno gladna prasad mogu nastati kao posledica prekobrojnosti u leglu. Ova pojavaje naročito česta kod prvopraskinja. Ukoliko krmača oprasi vise prasadi nego što ima funkcionalnih sisa, prasad koja nemaju svoju sisu za kratko vreme, zapadaju u stanje hipoglikemije. Hipoglikemija nastaje i kao posledica manje količine (hipogalakcija) i nedostatka mleka kod krmača (agalakcija) (Avakumović, 1978; Avakumović, 2005). Smatra se da je uzrok pojave brze hipoglikemije kod novorođene prasadi nedovoljana razvijenost mehanizama za očuvanje normoglikemije (Kaneko, 1989). Cilj rada je bio utvrđivanje koncentracije glukoze u krvi kod tek oprašene prasadi kao i za koje vreme se ista usled gladovanja iscrpljuje. Takode ispitivano je kako gladovanje utiče na koncentraciju glukoze u krvi u prvih 24 časa i kakve su mogućnosti praktične primene metode glukohemotesta (1-45 Pliva") za dijagnostikovanje hipoglikemične prasadi. MATERIJALI METOD RADA Ogledna ispitivanje su obavljena na 33 praseta, poreklom iz četiri različita legla, rase Švedski landras. Ogledna grupa (A) je obuhvatala 12 prasadi i dok je u kontrolnu grupu (B) bilo uključeno ukupno 21 prase. Odmah po prašenju, izvršeno je obeležavanje svih prasadi (tetoviranje) i jedinke su odlagane u posebne plastične kutije. Prvo merenje koncentracije glukoze u krvi (0. sat) obavljeno je odmah po prašenju. Prasadima B grupe je bilo omogućeno sisanje, dok su prasad A grupe ostala odvojena od krmače-majke sa ci- Ijem da na 3, 6, 9, 12 i 24 časa po dva praseta počnu sa sisanjem. Merenje koncentracije glukoze je vršeno kod svih oglednih životinja na 0, 3, 6, 12 i 24 časa posle prašenja. Odredivanje koncentracije glukoze u krvi je vršeno pomoću metode glukohemotesta (1-45 Pliva") i to na sledeći način: na test polje se nanosi jedna kap krvi iz ušne vene, bez razmazivanja. Nakon jednog minuta, ostatak (višak) krvi se pazljivo ukloni vatom i sačeka se još jedan minut. Boja test polja nastala reakcijom se uporeduje sa skalom na bočici. Za vrednosti koje su veće od 13.3 mmol/1 očitavanje rezultata se vrši 2 minuta nakon ukljanjanja viška krvi. Navedena metoda se zasniva na enzimskoj reakciji, uz postojanje dva specrficna indikatora. Dve različite nijanse boja omogućuju tačnije odredivanje glukoze u krvi. Za očitavanje vrednosti koncentracije glukoze od 1.1-6.7 mmol/1 koristi se do-nji deo testa, dok nam gornji deo testa služi za ispomoć. Za očitavanje vrednosti od 6.7-44.4 mmol/1 koristi se donji deo testa. REZULTATI Postignuti rezultati merenja vrednosti glukoze u krvi su prikazani po eksperimentalnim grupama u tabeli 1. Rezultati merenja glikemije prikazani u tabeli 1 pokazuju da su prasad rođena sa niskom koncentracijom glukoze u krvi i da razlike između rezultata ogledne (2.2 ± 0.00 mmol/1) i kontrolne grupe (2.2 ± 0.55 mmol/1) nisu statistički značajne. Tri časa nakon prašenja 2 praseta iz ogledne grupe su počela sa sisanjem. Merenjem glikemije kod prasadi 3 88
Tabela 1. Vrednosti koncentracije glucose u krvi prasadi kontrone i ogledne grupe (mmol/1) * TaWe /. 7%e glucose level in the blood of piglets from the control and experimental group (mmol/1) i Mi 1 ". iisi Grupe prasadi Groups of piglets Kontrolna grupa Control group Ogledna grupa Experimental group Vreme merenja glikemije (čas) Intervals ofmeaseuring glycemia (hour) * ±SD Interval varijacije Interval of variation 0 + 2.2 ± 0.55 a* 1.65-2.2 3 8.36 ± 3.71 b 4.4-16.7 6 8. 15 ± 2.37 b 4.4-11.1 12 7.5 1± 2.49 b 2.2-11.1 24 6.26 ± 2.51 f 2.2-11.1 0 2.2 ±0.00 a 2.2 3 + 2.06 ± 0.25 a 1.65-2.2 6 + 1.51 ± 0.34 c 1.1-2.2 12 3.4 ± 2.09 d 1.1-8.9 24 4.25 ± 3.00 e 1.1-8.9 (+) vreme početka sisanja (+) time of beginning of stickling * Oznake abcdf- Rezultati označeni istim slovom se raeđusobno statistički ne razlikuju (p=0.001) * Males abcdf The results equally measured do not show statistical difference časa po prašenju utvrdeno je da je glikemija u kontrolnoj grupi (8.36 ± 3.71 mmol/1) značajno visa (p=0.001) u odnosu na vrednosti glikemije neposredno nakon prašenja, kao i u odnosu na ustanovljene vrednosti glikemije prasadi ogledne grupe (2.06 ± 0.25 mmol/1). U šestom času života koncentracija glukoze u krvi prasadi ogledne grupe je bila značajno niža (1.51 ± 0.34 mmol/1) u odnosu na prethodna merenja. Cela ogledna grupa je 6 časova nakon prašenja puštena na sisanje zbog veoma niske koncentracije glukoze u krvi i opasnosti od uginuća. Rezultat toga je porast vrednosti glikemije kod prasadi ogledne grupe 12 časova po prašenju (3.4 ± 2.09 mmol/1), ali je njen nivo još uvek bio značajno niži (p=0.001) u odnosu na kontrolnu grupu. Dvadesetčetiri časa nakon prašenja glikemija je i u kontrolnoj grupi prasadi pala na vrednosti od 6.26 ± 2.51 mmol/1, dok je u oglednoj je porasala na 4.25 ± 3.00 mmol/1. Razlika izmedu grupa je i u ovom periodu bila statističkiznacajna(p=0.001). DISKUSIJA Smatra se da neposredno nakon prašenja, nivo glukoze u krvi prasadi iznosi preko 6 mmol/1 (Kaneko, 1989). Prase sisa oko 15 puta tokom prvih 12 časova života (Werhahn i sar. 1981) i pri svakom sisanju unese oko 7 g laktoze, 16 g masti i 19 imunoglobulina (Cutler i sar. 1993). Ukoliko prase ne sisa, u periodu od 24-36 časa nakon prašenja glikemija vrlo brzo pada na vrednosti ispod 2.2 mmol/1 (Kaneko, 1989). Klinički prasad pokazuje znake apatije, slabosti, javljaju se konvulzije i u vremenu od 36-72 sata uginu usled hipotennije i hipoglikemičnog šoka (Dewey, 2006). 89
Rezultati naših istraživanja nisu u saglasnosti sa literaturnim podacima o vrednostima glikemije kod prasadi neposredno nakon prašenja (Kaneko, 1989). Rezultati merenja glikemije neposredno nakon prašenja (0. čas) ukazuju da se prasad rađa sa hipoglikemijom (ustanovljena prosečna vrednost 2.2 mmol/1). Ustanovljene razlike nivoa glukoze u krvi kod prasadi kontrolne grupe se mogu pripisati postojećim razlikama u porođajnoj težini, vitalnosti pojedine prasadi a samim tim i količini posisanog mleka. Očuvanju koncentracije glukoze u krvi prasadi ogledne grupe pri merenju vršenom na 3 časa po prašenju su svakako doprineli fiziološki mehanizmi održavanja glikemije i pražnjenje depoa jetre. Smatra se da su rezerve glikogena u jetri kod prasadi po prašenju visoke (14.8%) ali isti je skoro u potpunosti odsutan u slučaju uginuća prasadi usled hipoglikemije (Kaneko, 1989). Međutim, pri merenju koncentracije glukoze na 6 časova ustanovljen je značajan pad vrednosti (prosečna vrednost od 1.51 mmol/1) i navedeni fiziološki mehanizmi nisu vise bili dovoljni za očuvanje normoglikemije. Istovremeno, zapaženi su i klinički znaci hipoglikemije prasadi: nakostrešenost dlake, hipotermija, slabost. Zbog evidentnih kliničkih simptoma hipoglikemije, svim prasadima je u daljem toku ogleda bilo omogućeno sisanje. Prilikom merenja na 12 i 24 časa ustanovljeno je da je koncentracija glukoze u krvi postepeno rasla, što je i razumljivo s obzirom da je prasadima bilo omogućeno sisanje. Međutim, još uvek su vrednosti glikemije bile niže i nikad nisu dostigle vrednosti koje su ustanovljene određivanjem glikemije 3 časa posle prašenja u kontrolnoj grupi prasadi (prosečna vrednost 8.35 mmol/1). Postignuti rezultati istraživanja su u skladu sa nalazima Avakumoća (1978), koji je ustanovio da procenat hipoglikemične prasadi na sisi u odnosu na broj živorođene prasadi iznosi 11-13.8%. Smatra se da proces glukoneogeneze kod tek oprašene prasadi nije u potpunosti razvijen ali da se isti može stimulisati ili indukovati prvim hranjenjem (Kaneko, 1989). Da bi se izbegla pojava hipoglikemije prasadi nakon prašenja, neophodno je obezbediti egzogeni izvor energije unosom kolostruma odnosno mleka (Cutler i sar. 1999). Laktoza i masti iz kolostruma igraju glavnu ulogu u obezbeđenju energije i homeostazi glikemije novorođene prasadi (Dividich i sar. 1994). Uginuća usled gladovanja prasadi su najčešća u uzrastu 4 do 5 dana (Dyck i Sweistra, 1987). Patomorfološkim pregledom nakon uginuća prasadi nema makrosopskih promena, ali veličina praseta (sitno prase) i odsustvo hrane u želucu ukazuju na problem hipoglikemije (Cutler i sar. 1999). ZAKLJUČAK Rezultati naših istraživanja ukazuju na problem hipoglikemije tek oprašene prasadi, s obzirom da je ustanovljena prosečna vrednost glikemije kod istih iznosila 2.2 mmol/1. Mehanizmi za održavanje normoglikemije kod tek rođene prasadi su nedovoljno razvijeni i hipoglikemija nastaje već u prvih 3-6 časova gladovanja. U okviru kontrolne grupe prasadi odredivanjem nivoa glukoze u krvi 24 časa nakon rodenja ustanovljeno je 10% hipoglikemične prasadi, dok je oglednoj grupi odlaganje početka sisanja za 3 časa imalo za posledicu procenat hipoglikemične prasadi od 41.6%. Glukohemotest predstavlja jednostavnu i brzu metodu pomoću koje se mogu relativno lako ustanoviti hipoglikemične jedinke i na taj način značajno umanjiti gubici u prvim danim života prasadi. 90
LITERATURA AVAKUMOVIC Đ.: Primena savremenih naučnih i praktičnih dostignuća u zdravstvenoj zašti-ti i reprodukciji svinja. V izdanje. Naša iskustva u prihvatanju i spasavanju gladne hipoglikemične prasadi primenom preparata Vetadexa. SD publik, Beograd.32-36 (2005) AVAKUMOVIC Đ.: Problem GH (gladne-hipoglikemične) prasadi na industry skim farmama. Veterinarski Glasnik 6,489-494 (1978) CUTLER R. S, FAHY V.A., SPICER E.M. CRONIN G.M.: Preweaning mortality. In: Diseases of swine, 8th edition. Ed. by: Straw E. B., D Allaire S., Mengeling L. W. Taylor J. D. Iowa State Univeristy Press, Ames Iowa, 59,993 (1999) DEWEY C. E.: Diseases of the Nervous and Locomotor Systems. In: Diseases of swine, 9th edition, Ed. By Straw B. E., Zimmerman J. J., Taylor D. J. Blackwell Publishing, Ames, Iowa. 5,104 (2006) DIVIDICH L.J., HERPIN P.,-LUDOVINO R.M.: Utilization of colostral energy by the newborn ' pig. J Anim Sci 72, 2082-2089 (1994) DYCK G. W AND SWIESTRA E. E. Causes of piglet death from birth to weaning. Can J Anim Sci 67 (2) 543-547 (1987) KANEKO J. J.: Hypoglycemia of Baby pigs. In: Clinical Biochemistry of Domestic Animals. Fourth edition, Academic Press, Inc. San Diego. 3,75-76 (1989) WERHAHN E., KLOBASAF. AND BUTLER J.E.: Investigation of some factors which influence the absorption of IgG by the neonatal piglet. Vet Immunopathol 2,35-51 (1981) INFLUENCE OF THE FIRST NURSING PERIOD ON THE LEVEL OF GLUCOSE IN PIGLETS BLOOD JASNA PRODANOV, RADOSLAV DOŠEN, IVAN PUŠIĆ, SLAVICA KOŠARČIĆ, MIRJANA KOVAČEVIĆ Summary Great losses of nursing piglets on industrial swine farms presents an important productional and financial problem. Especially important are losses of piglets as a consequence of hypoglycemia. The aim of this paper was to determine the concentration of glucosa in blood in newly born piglets and at what time it is occurs due to starvation. Also the practical applying of glucochemotest method for diagnosing hypoglycemic piglets was evaluated. The experiment was performed on 33 piglets, diveded in two gruops (control and experimental). On the bases of the obtained results it was concluded that the piglets were born with low glucose level in blood. In the piglets from the control group the percent of animals with hypoglycemia was 10%. After 24 hours in 41.6% hypoglycemia was discovered in newly born piglets from the experimental group. Glucochemotest is a simple and fast method for easy detection of hypoglycemic piglets and thus presents a preventive measure against death at the first days of life. Key words: piglets hypoglycemia, starvation, glucose, glucochemotest