Dié Dormer Stoet in SA!

Transcription

1 2018 DORMER 1

2 TOPGEHALTE DORMERGENETIKA Dié Dormer Stoet in SA! Laparoskopiese inseminasie & embriospoelings speel n groot rol. RAM SELEKSIE STRENG VOLGENS GROEIINDEKS DANIE THOMAS KROONSTAD PRESTASIE

3 Inhoud ARTIKELS Dormer Sheep Breeder s Society of South Africa History 67 Dormerraad 8 Bestuur en voorbereiding van ramme voor dektyd 1623 Rasstandaarde 2831 Oppas vir selektiewe meting! 4041 The origin and development of the Dormer 4447 Genetiese ontwikkeling vir die Dormerras 5054 Dormer Keurders 5961 Dormer Ledelys 6267 DISCLAIMER/VRYWARING: The views expressed by the authors of the articles featured in this publication do not necessarily reflect the views of the Dormer Society. Die menings van die skrywers soos in die publikasie vervat, weerspieël nie noodwendig die mening van die Dormer Genootskap nie. ADVERTEERDERS Kairos Dormers VBB & 2 Hugo Dormers 45 Nasionale Veiling 9 Maluti Dormers 10 Nova Barletta Boerdery 11 Umpukane Dormer 14 Vanovis Dormers 15 J.O.R. Dormers 2425 Welpic Dormers 26 Jalico Dormers 27 Leeuwkop Dormers 32 Droërivier Dormers 33 Avoca & Mountain Shadows 36 Ruswater Dormers 36 Clinomics 37 Kalkvley Dormers 38 Nuweland Dormers 39 Kinko Dormers 42 Twee Broers Dormers 43 Sernick Voere 55 Rooihek Dormers 56 Renosterbosrug Dormers 57 Van Rooyen Boerdery 58 Thornpark Dormers 68 BKB ABB

4 TOPGEHALTE DORMERGENETIKA Laparoskopiese inseminasie & embriospoelings speel n groot rol. OOI SELEKSIE STRENG VOLGENS VRUGBAARHEID DANIE THOMAS KROONSTAD & MOEDEREIENSKAPPE

5 LIZANNE VERMEULEN Dormer Sheep Breeders Society of SA Lizanne Vermeulen Tel: Epos: Web: Posbus 506 Bloemfontein 9300 SA Stamboek Gebou Henrystraat 118 Westdene Bloemfontein 9301 ONTWERP & DRUK VAN JOERNAAL / DESIGN & PRINTING OF JOURNAL Nelis Uys: DORMER 5

6

7

8 Dormer Sheep Breeders Society of South Africa History 8 DORMER 2018

9 The need developed to form a Dormer Breeders' Society to manage and control the breeding of Dormers which were spread over large parts of South Africa. A founding meeting to discuss the matter was held at Elsenburg on October 19, On that Tuesday night, 19 Dormer breeders and interested persons assembled to discuss the establishment of a Dormer Sheep Breeders' Society. At this meeting Prof TC Swart officiated as Chairman and Mr GD Viljoen as secretary. A proposal by Mr Boy van der Merwe that a Dormer Sheep Breeders Society of SA be formed, was carried unanimously. The purpose of the Society was to protect the interests of the breeders, to promote the breed and to affiliate with the SA Stud Book Association. An attempt to register the Dormer as a breed was made during However many setbacks and problems were encountered with the registration of the Dormer. Towards 1970 a measure of progress was achieved when on April 17, 1970 the Dormer was acknowledged by the S A Stud Book Association as a developing sheep breed. Further discussions in connection with the registration of the Dormer were held on August 5, 1970 between members of the Dormer Sheep Breeders' Society (DC Lourens, WJ Louw and IL Ferreira) and delegates from S A Stud Book Association. At a meeting of the Dormer Sheep Breeders Society held on October 13, 1970, Mr JP du Plessis provided information related to the requisites for registration of animals with the S A Stud Book Association. The meeting resolved that affiliation with SA Stud Book Association would be postponed for another year, but that Elsenburg would continue with registration as an individual member. At a meeting of the Dormer Sheep Breeders Society held on October 16, 1973, the Society resolved to affiliate with the SA Stud Book Association. During this meeting the General Manager reported that selected Dormers would immediately qualify for the F4 generation provided such breeders could submit to S A Stud Book the certificates together with three generations. Such animals could be fully registered within three generations as the lambs of F6 are eligible for registration. It was decided that Elsenburg could commence with the F1 generation. Growth of the Society After affiliation with the SA Stud Book Association the number of members increased rapidly and towards the middle of the eighties and until the end of the eighties the society had its greatest number of members in the history of the breed. During the early nineties the number of animals and breeders dropped drastically as a result of the severe drought and the serious economic problems in the country. Membership is currently at its lowest ever. Distribution of Breeders Although the Dormer originated as a result of a need for the production of slaughter lambs in the Western and Southern Cape regions having been identified, the Dormer is today distributed throughout South Africa. A few large flocks are still being run in the Western and Southern Cape, but the majority of Dormer breeders are currently domiciled in the Free State and Gauteng Provinces DORMER 9

10 DORMERRAAD JOHANNES DU TOIT WAARNEMENDE VOORSITTER CHARL VAN ROOYEN PIETER VORSTER JOHAN BARNARD CHARLES JORDAAN CHRISTO GROENEWALD 10 DORMER 2018

11

12

13

14 Inspirasie As ek vir jou my droom kon stuur saam met die noorde wind sou ek die soet reuk van die veld saam stuur, die klank van die windpomp in die wind Alet van Zyl 14 DORMER 2018

15 2018 DORMER 15

16

17 VANOVIS DORMERS 46 jaar se genetika funksionele moederlyne wat waarde toevoeg vir voornemende kopers Een van die oudste stoeterye in die land (lid no 2970) Onthou ons volgende produksieveiling: Maluti dormers Saterdag 16 Februarie 2019 Rietkuil Clocolan Hoogste prys ram, Maluti veiling Charl van Rooyen Umpukane Clocolan. Tel:

18 Bestuur en voorbereiding van ramme voor dektyd Dit is belangrik dat die geslagsorgane van ramlammers by puberteit deeglik ondersoek word. Inleiding: Elke lam wat gebore word, is 50 % van die ram en 50 % van die ooi, maar daar is n gesegde wat lui Die ram is die helfte van die kudde. Die verwagting is dat elke ram minstens ooie per teelseisoen met natuurlike dekking dragtig kry. Met KI (servikale inseminasie met vars semen), of laparoskopiese inseminasie (vars of bevrore semen), kan letterlik honderde ooie per seisoen met een ram se semen bevrug word. Die invloed van n ram kan dus fenominaal wees. Die teleurstelling is egter geweldig indien alles reg is, maar die ram se semen is van swak kwaliteit, of daar is probleme met sy dekvermoë! Die vrugbaarheid van n ram is afhanklik van 4 komponente: Spermproduksie Oorlewing en bevrugtingsvermoë van geëjakuleerde sperme Geslagsdrif Dekvermoë Dit is belangrik dat die geslagsorgane van ramlammers by puberteit deeglik ondersoek word. Jong ramme waarvan een of albei testes uiterlik nie waarneembaar is nie, of wat abnormaliteite het, moet dadelik geprul word en moet nie as teelramme gebruik word nie. Hierdie faktore is geneties oorerflik en normale spermproduksie kan nie plaasvind nie. Die vermoë van n ram om suksesvol te kan ejakuleer (saadstort), hang af van die dier se libido (geslagsdrif), vermoë om n ooi te bestyg, ereksie en penetrasie van die ooi. n Swak libido mag oorerflik wees, maar kan ook die gevolg wees van sielkundige versteurings, fisiese afwykings, endokriene hormoonverteurings, voeding, omgewingsfaktore, of ouderdom. Nieteenstaande normale spermatogenese kan n ram as laag vrugbaar geklassifiseer word, indien hy nie n voldoende aantal ooie kan bevrug nie. Dit kan die gevolg wees van n swak libido, swak dekvermoë of die inmenging van n meer dominante ram. Seisoenale invloede soos dagliglengte en temperatuur kan ook n invloed hê op die dier se libido. Korter dagliglengte (herfs teelseisoen) het n positiewe invloed, terwyl hoë temperature, veral indien ramme te vet is, dikwels n negatiewe invloed het op libido. Mislukte bevrugtingsvermoë (swak konsepsies) kan steeds voorkom in gevalle waar ramme normale libido het en waar paring en ejakulasie wel plaasvind. Dit is die gevolg van onvolledige of abnormale spermproduksie of tekortkominge tydens verskillende reproduksietegnieke. Patogeniese toestande van die testes, epididymis (bybal) en seminale vesikels, kan n negatiewe invloed hê op bevrugting omdat spermatogenese of kapasitasie van sperme benadeel word. Dit lei tot abnormale sperme, of kan die deurgang van sperme van die testes tot in die uretra belemmer. Testisdegenerasie veroorsaak dat die saadbuisies die vermoë om normale spermatozoa te produseer, verloor. Hierdie is die mees algemene rede vir tydelike onvrugbaarheid of verswakte semenkwaliteit. Dit lei tot n hoë konsentrasie abnormale sperme en gewoonlik ook n waterige ejakulaat a.g.v. n lae spermkonsentrasie. Dit kan omkeerbaar en tydelik wees en kan herstel met tyd, goeie voeding en bestuur van ramme. 18 DORMER 2018 Inflammasie van die testes mag die gevolg wees van n besering, maar in die meeste gevalle is dit die gevolg van bakteriese infeksie. Die geaffekteerde testis swel en n verhoging in

19 temperatuur vind plaas. Dit kan gevolg word deur absesvorming of kroniese fibrosis. Spermatogenese kan tydelik of selfs permanent hierdeur beïnvloed word. Soms word net een testis geaffekteer wat na verloop van tyd heeltemal kan opdroog. Die oorblywende testis kan steeds normaal funksioneer. Ontsteking in die epididymis het n baie nadelige invloed op semenkwaliteit en vrugbaarheid, aangesien ontwikkeling en opberging van sperme hier plaasvind. Prognose in hierdie geval is swak a.g.v. die feit dat obstruksies die deurvloei van sperme van die testis na die vas deferens blokkeer. n Voorbeeld hiervan is Brucella ovis wat permanente beskadiging van die saadbuisies veroorsaak en ook oordraagbaar is tussen ramme wat dieselfde ooie dek. Kroniese epididymitis word gekenmerk deur vergroting van die stert van die epididymis en kan d.m.v. palpasie van die testis gevoel word. Daar kan voorkomend opgetree word deur die inenting van Rev.1 (as voorkoming van B. ovis) en higiëniese omgewings. Behandeling met antibiotika en antiinflammatoriese middels moet dadelik gedoen word. Temperatuur is een van die belangrike omgewingsfaktore wat n invloed op vrugbaarheid het. Verhoging in liggaamstemperatuur a.g.v. infeksie of siekte veroorsaak testisdegenerasie en verlaag die konsentrasie normale en vrugbare sperme in die ejakulaat. Vrugbaarheid mag onderdruk word gedurende die warm maande van die jaar. Verlaagde konsepsie by ooie wat gedek word deur ramme gedurende hittestres, is merendeels die gevolg van mislukte bevrugting, eerder as embriomortaliteite. Indien n temperatuur van ongeveer 40 C vir 1½ tot 2 ure in die skrotum gehandhaaf word, sal n skerp styging in konsentrasie van morfologies abnormale sperme in die ejakulaat ongeveer 14 tot 16 dae later voorkom. Spermatogenese: Die proses van spermatogenese (spermproduksie) vind in die saadbuisies/ ductus epididymis van die testes plaas. Hierdie buisies is etlike meter lank. Spermatogonia ondergaan n reeks veranderings om sperme te vorm. Hierdie proses neem ongeveer 50 tot 60 dae, waarna nog 2 tot 3 weke benodig word vir die deurtog van nuwe sperme tot in die stert van die epididymis (bybal), gereed vir ejakulasie. Vanaf die epididymis beweeg sperme tot in die vas deferens. Gedurende hierdie periode ondergaan spermatozoa kapasitasie/rypwording sodat bevrugting kan plaasvind. Hierdie proses, waarvan n groot deel in die vroulike geslagorgane plaasvind, neem ongeveer 4 tot 5 uur. Abnormale sperme kan in n mindere of meerdere mate (0 15 %) voorkom in wat as normale semen beskou word. Puberteit word bereik vanaf 3 tot 4 maande ouderdom. Daar is gewoonlik een of twee uitskieters wat vinnig groei en vroeër puberteit bereik. Telers moet bedag wees op hitte van ooie en hierdie ramlammers vroeër as ander speen. Verskille tussen rasse en voedingstatus kom wel voor DORMER 19

20 Skematiese voorstelling van die testis: Faktore wat Spermatogenese (spermproduksie) kan beïnvloed: 1. Endokriene reproduksie hormone: Hierdie hormone is direk verantwoordelik vir geslagsdrif en reproduksie. Die Hipotalamus (geleë in die basis van die brein) produseer gonadotrofien vrystellingshormoon (GnRH): dit stimuleer die vrystelling van LH (Luteïniserings) en FSH (Follikelstimuleringshormoon) vanaf die Pituïtere klier. LH is verantwoordelik vir die vorming van Testosteroon wat in n groot mate geslagsdrif bepaal. FSH is noodsaaklik vir normale spermatogenese (vorming van sperme) wat natuurlik lei tot bevrugting en voortplanting. 2. Metaboliese / Kunsmatige hormone: Testosteroonbehandeling in gevalle van swak libido (geslagsdrif) kan nadelige gevolge hê op semenkwaliteit. Spermmorfologie, sowel as spermkonsentrasie kan benadeel word. Die dier se libido sal tydelik gestimuleer word, maar weinig van hierdie hormone bereik die testes en epididimis. Dit lei ook tot onderdrukking van LH produksie, wat weer lei tot laer testosteroonproduksie in die testes en dus onvoldoende ondersteuning vir spermatogenese en rypwording. Dit lei dus nie tot langtermyn verhoogde libido nie. Toediening van anaboliese steroïde en groeistimulante (wat ontoelaatbaar is vir voorbereiding van diere vir skoue en veilings) kan diepgaande negatiewe invloede hê op spermatogenese. Die invloed van Testosteroontoediening en anaboliese steroïde is tydelik. Sodra dit uitwerk, keer die liggaam terug na sy normale status en sal semenkwaliteit geleidelik terugkeer na normaal. In sommige gevalle waar toediening gedurende baie jong ouderdom van ramme toegepas word, kan permanente beskadiging van die spermatogeneseproses plaasvind. 3. Testisgrootte, volume en temperatuurregulering: Testisgrootte word bepaal deur die skrotumomtrek te meet en is uiters belangrik. Dit is hoogs oorerflik en 20 DORMER 2018

21 Skematiese voorstelling van onsuksesvolle reproduksie by die manlike dier: word gebruik as belangrike seleksiemetode by kleinvee. Dit lei tot: Manlike nageslag met groter testes wat groter volume en soms beter kwaliteit semen produseer. 1 g Testis produseer daagliks 24 tot 27 x 10⁶ sperme. Vroulike diere wat gouer geslagsrypheid bereik en hoër fekunditeit het (meer lammers per leeftyd gebore). Albei is n positiewe korrelasie van n hoër produksie van gonadotrofien vrystellingshormoon (GnRH). Vir normale funksionering, moet die temperatuur van die testes 2 tot 3 C koeler wees as die res van die liggaam. Die vel van die skrotum wat die testes omvou, is dun met weinig onderhuidse vet. Dit bevat groot sweetkliere en kan m.b.v. sametrekking of verslapping die noue kontak met die testes beheer. In koue toestande trek die cremaster spier saam, dit lig die testes hoër op, die vel verrimpel en verdik. In hitte, verslap die spiere, die vel word dunner en die testes word laat sak. Bloed word deur die testikulêre arterie na die testes vervoer en deur veneuse bloedare weggevoer. Tydens hierdie wisselwerking, verlaag die bloedtemperatuur met 4 C. 4. Genetika: Soos reeds genoem is testisgrootte hoogs oorerflik. Orïentasie van die testes, sowel as skrotum konformasie, is ook oorerflik. Die ventrale spleet van die skrotum moet binne telersgenootskappe se minimum vereistes wees. Lae vrugbaarheid en swak libido is ook oorerflik. Seleksie vir hierdie eienskappe is van uiterste belang. 5. Seisoen: Ramme kan gedurende die lentemaande (langer dagliglengte) tot n geringe mate beïnvloed word deur n effens laer spermkonsentrasie te produseer. Korter dagliglengte (herfs/natuurlike teelseisoen) stimuleer die afskeiding van LH & FSH en dus ook Testosteroon, terwyl langer dagliglengte die afskeiding van hierdie hormone inhibeer. Sommige skaap en bokrasse (bv. Europese skaaprasse, Angoras en melkbokke) is baie seisoenaal, maar in meeste gevalle is hierdie effek nie noemenswaardig nie. Die beste testisgrootte word gewoonlik in die herfs teelseisoen waargeneem DORMER 21

22 Paring gedurende die warmer somermaande, moet in kampe geskied waar voldoende skadu en genoeg waterpunte is om hittestres te voorkom. 6. Ouderdom: Spermatogenese (die ontwikkeling van spermselle totdat volwassenheid bereik word), is n deurlopende proses wat vanaf puberteit aanhoudend plaasvind tot op n gevorderde ouderdom, behalwe in die geval van diere wat definitiewe teelseisoene het. Spermatogenese kan stopgesit word deur gevorderde seniliteit, algemene swakheid, sisteemsiektes, of enigiets wat n koorsreaksie tot gevolg het. Vitamien Etekort in n grotere en vitamien Atekort in n mindere mate kan atrofie van saadbuisies veroorsaak. 7. Effek van dekseisoen / ram onlangs by ooie uitgehaal : Na herhaaldelike semenstortings verminder die aantal sperme, asook hul aktiwiteit en die ejakulaat word dunner en minder. Na n rusperiode van 8 tot 10 dae, kan die ram se libido terugkeer na normaal, maar semenkwaliteit kan tot ses weke neem om na normaal terug te keer. Na n langdurige rusperiode bevat die eerste ejakulate ook dikwels n oorwegende aantal abnormale of dooie sperme. Vir bevrugting is vars sperme dus verkiesliker en n ram moet soms n paar keer dek/gekollekteer word voordat semen evalueer kan word. 8. Kapasitasie/rypwording van sperme: Sperme van vars semen kan, wanneer hulle die serviks en baarmoeder van die ooi bereik, nie onmiddellike bevrugting bewerkstellig nie. n Kapasitasieproses (rypwording) van ongeveer 4 tot 5 ure moet eers binne die vroulike geslagorgane plaasvind. 9. Voeding: Die belangrikste invloed is gedurende liggaamsontwikkeling en puberteit. Jonger diere is baie meer sensitief vir voedingstres as ouer diere. n Lam wat met speentyd boepens is, sal altyd gestrem wees. Ondervoeding by jong diere lei tot stadiger testisontwikkeling en vertraagde puberteit. A.g.v. onderdrukking van die endokriene aktiwiteit van die testes, lei dit tot vertraagde groei en afskeidingsfunksie van die manlike reproduksieorgane. Wanneer volwasse diere vir lang periodes blootgestel word aan swak voeding, word libido en testosteroonproduksie eerste benadeel en nie soseer die spermaktiwiteite nie. Ondervoeding kan makliker reggestel word in geval van ouer diere as in die geval van jong diere, a.g.v. permanente skade in die testesepiteel (weefsel) van jonger diere. Prikkelvoeding van ramme, bv. hawer, 6 tot 8 weke voor dektyd, kan semenvolume verdubbel! Lae kalorie en proteïen diëte, asook vitamienen spoorelementtekorte kan lei tot swakker spermmorfologie, swak vrugbaarheid en testisdegenerasie, bv. tekorte aan Vit A en E, Koper, Mangaan, Kobalt en Sink. n Goeie balans vanaf 6 tot 8 weke voor dektyd, is dus baie belangrik. Goeie kwaliteit deurvloei proteïne is altyd van waarde. Goeie bestuur t.o.v. die versorging en kondisie van ramme, bly goeie praktyk. Oorvoeding, veral hoë vlakke van energie (mielies), lei tot oorvet diere, wat n besliste negatiewe invloed het op spermatogenese, asook op libido, veral in baie warm tye. Beide GnRH en tiroïed hormoonproduksie word onderdruk. Vetaansameling vind plaas in die nek van die skrotum wat temperatuurregulering verswak. Temperatuur van die testes is 2 tot 3 grade laer as dié van die liggaam en sodra die temperatuur in die testes verhoog, vind n betekenisvolle verhoging in spermabnormaliteite plaas, asook n afname in kwaliteit. Hierdie gevolg word dikwels waargeneem wanneer diere voorberei word vir skoue en veilings. Aangesien die hoogste konsentrasie sperme in die stert van die epididymis gestoor word, is n lae temperatuur van die skrotum en die testes uiters belangrik. 10. Oefening: Tydens voorbereiding vir veilings en skoue, word diere dikwels oorvoer, wat veroorsaak dat ramme oorvet en lui raak. Die nadelige uitwerking hiervan op semenkwaliteit en spermatogenese is reeds bespreek. Gereelde oefening van ramme wat op stal gehou word, is baie belangrik en ramme vind baat by daaglikse aanjaagsessies. Goeie praktyk is om ramme vroegoggend en laatmiddag vir n halfuur vinnig te laat stap. Sorg moet gedra word dat ramme nie op die hitte van die dag stap nie, aangesien dit hittestres veroorsaak wat kan lei tot verhoging van die temperatuur in die skrotum, wat weer n nadelige uitwerking op semenkwaliteit het. Fikse ramme het gewoonlik ook n beter libido en dekvermoë, wat lei tot meer lammers. 22 DORMER 2018

23 11. Siektes: Aansteeklike siektes kan lokale infeksie en inflammasie in die testes veroorsaak. Inflammasie in die skrotum veroorsaak verhoging in temperatuur van die testes wat lei tot n negatiewe effek op spermatogenese. Sistemiese siektes wat lei tot koors, het dieselfde effek. Vrotpootjie(sweerklou) veroorsaak nie alleen lamheid en swak of onvermoë om te dek nie, maar veral ook swak semenkwaliteit a.g.v. die vrystelling van sistemiese toksiene en soms n gepaardgaande koorsreaksie. Inenting teen Bloutong kan tydelike onvrugbaarheid veroorsaak, a.g.v. n koorsreaksie. Beplan dus vroegtydig sodat die laaste inenting minstens 6 weke voor dektyd plaasvind. Jonger ramme is meer sensitief as ouer ramme en word gewoonlik die meeste aangetas. Dit is altyd raadsaam om n volledige semenondersoek vooraf te laat doen, veral wanneer KI beoog word. Sommige aansteeklike siektes wat reproduksie beïnvloed, word nie noodwendig uiterlik waargeneem nie, bv. die voorkoms van Brucella ovis of die HPA organismes (Histophilus en Pasteurella Actinobacillus). B. ovis is NIE behandelbaar nie, terwyl HPA met Tetrasikliene behandelbaar is. Inenting teen B. ovis (Rev 1) bly steeds n belangrike praktyk. Inenting moet vanaf 2 maande ouderdom geskied moenie te lank wag nie! B.ovis word veral deur ouer ramme aan jonger ramme oorgedra. Hou dus verskillende ouderdomsgroepe verkieslik apart. 12. Stres: Kroniese stres, bv. artritis, het n negatiewe uitwerking op semenkwaliteit en spermmorfologie. Korttermyn stres, bv. om n ram agter op n oop bakkie vir lang afstande oor slegte paaie te vervoer, skoue en veilings, kan alles ook n negatiewe effek hê op semenkwaliteit. Onder en oorvoeding, swak bestuur en behuising kan stresvlakke verhoog. 13. Reproduksie tegnieke: Swak bestuur en beplanning, asook tekortkominge tydens KI tegnieke, sal reproduksie resultate negatief beïnvloed. Die ram dra n groot deel by tot die sukses of mislukking van n KI program, bv. abnormale of swak semenkwaliteit en swak spermmotiliteit in die vroulike geslagsorgane. Goeie kwaliteit semen bly een van die steunpilare tot sukses. Onder normale omstandighede wissel ramme se gemiddelde semenvolume gewoonlik tussen 0,5 en 1,5 ml per ejakulaat. Semen met romerige digtheid, het n konsentrasie van ongeveer 2 tot 5 x 10 9 sperme / 1 ml. 14. Natuurlike paring en/of handdekking: Met natuurlike paring en/of handdekking moet jong onervare ramme by volwasse ooie gebruik word en ervare ramme wat reeds met ooie gepaar is, by jong ooie. In geval van onervare ramme, moet die ram:ooi verhouding verhoog word. Gebruik eerder te veel ramme as te min. Opsomming van siektetoestande van die manlike reproduksie organe met onvrugbare semen: Siekte Oorsaak Gevolg Seminale verandering Testisdegenerasie Orchitis Temperatuur lokaal of a.g.v. sistemiese infeksies; voeding (Vit A tekort); weefselbeskadiging van saadbuisies; ouderdom; obstruksie in kop van epididymis; skadelike middels; hormonale afskeiding Brucellose; bakteriese infeksies Testisgrootte neem eventueel af a.g.v. versteuring van spermatogenese; in gevorderde stadiums kan saadbuisies vernietig word Inflammatoriese veranderinge in testis lei tot degenerasie van saadbuisies Verhoging in onvolwasse en abnormale spermselle met normale motiliteit; spermkonsentrasie en volume neem af; digtheid van ejakulaat word dun en waterig; kan lei tot azoospermia/ geen spermselle in akute gevalle Normale semenvolume kom voor, maar met hoë konsentrasie abnormale spermselle, erotrosiete en leukosiete Epididymitis Brucellose; bakteriese infeksies Ontsteking van epididymis; indringing van limfosiete en neutrofiele; dooie spermselle Swak semenkwaliteit; semen gekontamineer met inflammatoriese afskeiding 2018 DORMER 23

24 Bestuursriglyne voor Dektyd, KI of Semenbevriesing: Beplan vooruit en vroegtydig! Bevriesing van ramsemen bly steeds die enigste versekering vir langtermynbewaring van n topram se genetika. Goeie observasie is noodsaaklik. Maak seker u ram beskik oor goeie libido/dekvermoë. Moenie gebruik maak van ramme met geen/swak libido nie, dit is oorerflik. n Ram behoort nie n ooi meer as drie keer te bestyg voordat hy haar suksesvol dek nie. Hy behoort ook twee tot vier suksesvolle dekkings binne 10 tot 20 minute te kan uitvoer. In geval van KI waar ramme m.b.v. n kunsvagina gekollekteer word, moet ramme mak en gewoond wees aan hantering. Ramme moet dekbehendig wees, veral in geval van jong ramme. Ondersoek die geslagsorgane van die ram vir enige vorm van abnormaliteite sien riglyne in tabel hieronder. Prikkelvoeding en aanvullings is van groot waarde vir goeie spermatogenese, asook die verhoging van semenvolume. Dosering van 15 ml Koringkiemolie twee keer per week vanaf 6 weke voor dektyd, of voordat die ram na die KI Sentrum geneem word, is n waardevolle hulpmiddel vir beter semenkwaliteit. Dosering van Vit A,D,E en inenting met Multimin + Se word ook aanbeveel. Kondisie: die ideaal is n kondisiepunt van 3 tot 4 Te skraal: kondisiepunt van 1 tot 2: dit lei tot stres, wat n negatiewe uitwerking het op semenkwaliteit en spermatogenese. Te vet: kondisiepunt 5: ramme raak lui; temperatuurregulering in testes word benadeel a.g.v. vetaansameling in die skrotum. Dit het n negatiewe uitwerking op semenkwaliteit en spermatogenese. Hierdie situasie word vererger gedurende warm somermaande. Hoewe/kloue: ondersoek en versorg gereeld Te lank: plaas spanning op bene en ligamente en kan lei tot konformasie probleme en kruppelheid. Kan op langduur negatiewe invloed hê op semenkwaliteit. Te kort: veroorsaak pyn en stres: negatief Klammigheid: blootstelling vir lang periodes aan klam omgewing, kan lei tot vrotpootjie/ sweerklou wat besliste negatiewe uitwerking het op semenkwaliteit. Riglyne vir ondersoek van geslagsorgane: Orgaan Metode Bevinding Skrotum omtrek Meet (cm) Vanaf 12 mndeouderdom: normaal tussen cm. 10 % Variasie moontlik a.g.v. seisoen en voeding. Skrotum Testisoriëntasie binne skrotum Spermatiese koord Testes Ondersoek vorm, veldikte en velelastisiteit Ondersoek terwyl ram vry staan Posisie, rotasie, hoogte Palpeer volle lengte; let op deursnee en digtheid Teenwoordig? Simmetrie, fermheid, beweeglikheid in skrotum, elastisiteit Normaal: sakagtige voorkoms met effense ventrale spleet (maksimum 3,5 cm). Vel is dun en bedek met kort hare. Normaal: vertikaal met stert van epididymis aangrensend teen middellyn, dieselfde hoogte. Beperkte rotasies binne skrotum aanvaarbaar. Moet eweredige deursnee en konsistensie hê en simmetries wees. Normaal: simmetries, elasties, veerkragtig sonder om hard te wees; moet vrylik kan beweeg in skrotum. Ook nie pap nie. Epididymis Skede Penis Ondersoek grootte, simmetrie konsistensie van kop, liggaam en stert Ondersoek konformasie in verhouding tot abdomen: styf/slap Ondersoek terwyl ram in sittende posisie verkeer; ondersoek glans, skag en uretrale prosessus (swepie) Sterte simmetries, elasties en veerkragtig. Kop en liggaam moeiliker om te onderskei. Kliphard: inflammasie; Pap: lae spermreserwes. Moet nousluitend wees. Letsels, ulsers, infeksie, moet behandel word. Normale uretrale prosessus (nie noodsaaklik); eweredige deursnee oor volle lengte. Geen letsels bv. blasies / kraters Peestersiekte 24 DORMER 2018

25 Bedekking: Gedurende koue wintermaande: langer wolbedekking beter. Gedurende warm somermaande: skeer verkieslik 3 tot 4 weke voordat ramme na die KI Sentrum geneem word, of tussen ooie geplaas word. Doserings en dip: handel af 4 tot 6 weke vooraf. Doseer teen in en uitwendige parasiete. Inentings: handel af 4 tot 8 weke vooraf. Bloutong: laaste inenting 6 tot 8 weke vooraf. Clostridia groep siektes waarvan bloednier die belangrikste is. Pasteurella/Mannheimia. Na die paarseisoen: Afhangende van die ram se kondisie behoort n rusperiode van 4 tot 6 weke voldoende te wees. Ondersoek die ram se testes. Indien die testes pap voel, is n langer rusperiode nodig. Samevatting: Die vrugbaarheid van n ram, sowel as semenproduksie, testisgrootte, libido, dekbehendigheid, fiksheid en kondisie speel alles n kritieke rol om suksesvolle reproduksie te verseker. Meer Lammers Sedert 1985 More Lambs Since 1985 Hendriëtte Stafford RAMSEM, Posbus , Renosterspruit, 9326 Tel: ; / 4 Faks: ; hendriette@ramsem.com Die OOG van die MEESTER hou die skape gesond en in die regte kondisie Verwysings: GERNEKE, W.H., Veeartsenykundige Embriologie, Eerste uitgawe, ONDERSTEPOORT, 1982 HAFEZ, E.S.E., Reproduction in Farm Animals, 5 th Edition, LEA & FEBIGER, Philadelphia, DORMER 25

26 KONTAK BESONDERHEDE: CHARLES JORDAAN Therefore it is important for the stud to select the following features: The J.O.R Dormer Stud of Abel and Charles Jordaan of Kleinfontein near Cradock was registered in 1991, making J.O.R Dormers the 6th oldest stud in the world, (this after the former started farming with a Dormer flock as early as 1970). Since then the J.O.R bloodline will be seen in many top Dormer Studs nationwide and even as far afield as in Australian commercial Dormer flocks. Although sheep farming on Kleinfontein is extensive on Eastern Cape Karoo veld, it nevertheless has a lambing percentage of 140% with three seasons per year. When the lambs are weaned at an average age of 90 days, they weigh on average 37kg. Providing only creep feed for lambs and 300g maize mixture per ewe per day as extra feed, the ewes have to walk and cover large areas to get the balance of their nutrition. Strong legs, Strong pasterns, Large framed animal with good depth Good well fleshed hindquarter Broad spring of rib Good length of body By following these traits and by ensuring we don t breed short legged sheep, who do not have the ability to walk long distances, we have developed the perfect recipe for an extensive Dormer. Because there is a very healthy demand for quality rams, the Stud aims to select 100 to 120 rams for this market each year. Although the majority of rams change ownership on the farm, the Stud also supports the Breeds Annual National ram sale which takes place during the month of September at the Bloemfontein showgrounds and this year we will have our first production sale to be held on 4 August 2018 at the Bloemfontein showgrounds in conjunction with Welpic Dormers. This Sale will be known as the Elite Dormer Sale. Ram: JOR (Leica) Saad beskikbaar by Ramsem LMI GI RI Speen Dir Speen Mat Speen Komb NaSpeen Lammers Gespeen TWW OEL

27 ONS KAN OOK GEVOLG WORD OP: HIER WORD BEWYS DAT J.O.R DORMERS BO DIE GEMIDDELD VAN DIE DORMER RAS IS Seleksie Indekse Ooie Logix Meriete Index Reproduksie Index Groei Index J.O.R Ooie Ras Gem. Ooie Seleksie Indekse Ramme Logix Meriete Index Reproduksie Index Groei Index J.O.R Ramme Ras Gem. Ramme Speengewig direk Naspeen gewig Aantal lammers gespeen Totale massa gespeen J.O.R Gemiddeld Ras gemiddeld

28 Ramme en Ooie word aangebied op: 1ste Produksie veiling 4 Augustus 2018 by die Elite Dormer veiling wat deur JOR Dormers en Welpic Dormers aangebied word by Bloemfontein skougronde BKB om 11:00 Bloemfontein Nasionale Dormer veiling op die 8 September JP 15:0008 Verkoop op Bloemfontein Dormer Nasionale Veiling 2016 Teen R JP 16:0010 verkoop op Bloemfontein Nasionale Dormer veiling 2017 teen R JP Potgieter Oudewoning Boerdery Sel: Tuis: Kantoor: welpicdormers@gmail.com Posbus 55 Lady Grey 9755 JP 16:0002 verkoop op Bloemfontein Nasionale Dormer veiling 2017 teen R44 000

29

30 RASSTANDAARDE 30 DORMER 2018

31 2018 DORMER 31

32 32 DORMER 2018

33 2018 DORMER 33

34 Produksieveiling: 18/08/2018 Kontak: Charles Church Cobus Church

35 GOEIE BOUVORM,VRUGBAARHEID EN AANPASBAARHEID IS ONS PRIORITEIT! Inligting rakende diere en veilings sal beskikbaar wees op Droërivier Dormers se Facebookblad. Dirk van Zyl Posbus 38 Ouplaas Richmond 7090 Produksieveiling te Swellendam skougronde 17 Januarie 2019 GESAMENTLIKE PRODUKSIEVEILLING te Parys Afridome 23 Februarie 2019 Droërivier Dormers, Kalkvley Dormers Nasionale Dormer Veiling te Bloemfontein Skougronde, 8 September 2018

36 36 DORMER 2018

37 Inspiration Your work is going to fill a large part of your life, and the only way to be truly satisfied is to do what you believe is great work. And the only way to do great work is to love what you do. If you haven t found it yet, keep looking. Don t settle. As with all matters of the heart, you ll know when you find it Steve Jobs 2018 DORMER 37

38 RUSWATER DORMER STOET Fanie Kruger & Gesin Potchefstroom Sel: Uit die beste vir die beste genetika: Meerlinge genetika Kruisteling Groei kragtig

39

40 Kalkvley Dormers Visitors are always welcome! Petrusburg Contact: Colene van der Merwe on AUCTIONS 23 February 2019 at Afridome, Parys 27 October 2018, Afridome, Parys CG CG160028

41

42 OPPAS VIR SELEKTIEWE METING! Dr Bernice Mostert SA Stamboek Die genetiese meriete van diere in n BLUP ontleding word bepaal vanuit die afwyking vanaf die gemiddeld van die kontemporêre groep waarin die dier gemeet is. Die kontemporêre groep word gedefinieer as al die diere wat onder dieselfde omstandighede gemeet was en dus aan dieselfde bekende en onbekende omgewingstoestande blootgestel was. Verskille wat dus nog tussen hierdie diere voorkom, word aan genetiese verskille toegeskryf. BLUP (die metodologie waarmee teelwaardes beraam word), gebruik egter nie die metings self van die diere in die genetiese ontleding nie, maar bepaal elke dier se afwyking vanaf die gemiddeld van die kontempoêre groep en dit is hierdie afwykings vanaf die groepsgemiddeld wat in die genetiese ontleding gebruik word: Fig 2: Uitsluiting van swak diere by prestasiemeting veroorsaak dat die afwyking vanaf die gemiddeld vir die beter diere kleiner word en hierdie diere gevolglik laer teelwaardes ontvang as wat hulle genetiese potensiaal werklik is. Daarmee saam word die ouers wat betrokke is by hierdie diere wat uitgesluit word, se teelwaardeberaming ook benadeel. Nageslag se metings dra by tot die voorspelling van n dier se teelwaardes en voorhoog die akkuraatheid van voorspelling aansienlik. Fig 1: Metings van diere is n verstrengeling van genetika en omgewingsinvloede, terwyl afwyking vanaf die gemiddeld van diere wat aan dieselfde omgewingstoestande blootgestel is, die genetiese verskille tussen diere aantoon. Indien slegs die beste diere van n kudde gemeet word, word die volle genetiese variasie wat in die kudde bestaan, nie ingesluit nie. Die gemiddeld van die groep skuif op en die afwyking vanaf die gemiddeld en gevolglik die teelwaardes wat voorspel word, van die beter diere in die kudde word laer. Met ander woorde, uitsluiting van die swak diere van n kudde benadeel die beter diere se teelwaardes, omdat hulle genetiese potensiaal nie uitgedruk word binne die volle genetiese variasie wat in die kudde bestaan nie. Fig 3: Hoe meer nageslag van n dier gemeet word, hoe akkurater word die teelwaardes van die dier voorspel. Ouers dra by tot die voorspelling van nageslag se teelwaardes en nageslag dra by tot die akkuraatheid van ouers se teelwaardes. 42 DORMER 2018

43 Deur slegs die beste nageslag van n ram te meet, beteken ook dat die volle genetiese variasie wat n ram kan teel, nie gedek word nie. Aanvanklik sal so n ram oorberaamde teelwaardes kry, maar sodra meer verwantes (kinders en kleinkinders) van hom in ander kuddes ook gemeet word, sal BLUP sy teelwaardes regtrek. Dit lei dus tot onstabiele teelwaardes wat baie vinniger konstantheid sou bereik het as soveel as moontlik van sy lammers aanvanklik gemeet was. Onthou ook dat stamboominligting alle verwantes se metings aanmekaar bind in n genetiese ontleding. Selektiewe meting het dus n invloed op die teelwaardes van alle diere van n kontemporêre groep, maar ook alle verwantes van daardie diere in die groep. Dit is nodig dat ramme wat n groot persentasie swakker lammers produseer, so gou as moontlik uitgewys word, wat nie sal gebeur as slegs die beste lammers se vaderskappe opgelos en slegs die beste lammers gemeet word nie. Dit is dus baie belangrik dat vaderskappe van veelvuldige parings so gou as moontlik opgelos moet word vir al die diere wat voortgespruit het uit sulke paringstelsels en dat al hierdie diere gemeet moet word om n stabiele en sinvolle genetiese ontleding vir die Dormer ras te verseker DORMER 43

44 Johan Swart Kinko Swellendam Tel: Groei Groei Groei! Vrugbaarheid Karkas Bouvorm Geboortegemak Kinko Dormerstoet bied 6 Maandelikse Stilveiling, 80 Ramme en 80 Ooie

45 Dormers die Chuck Norris van Skaap Dormers praat vir hulle self!! Duurste ram en ooi verkoop op Nasionale Veiling 2017 PRODUKSIE VEILING: JANUARIE 2019 NASIONALE VEILING: 8 SEPTEMBER 2018 LOWER ORPENDALE BARKLY OOS TJAART STEENEKAMP: WEB: FACEBOOK: 2 Broers Dormers

46 46 DORMER 2018

47 The origin and development of the Dormer The name DORMER is an abbreviation of the linkage DorsetMerino 2018 DORMER 47

48 The origin of the Dormer from a cross between Dorset Horn rams with German Merino ewes (presently known as the S A Mutton Merino) was a direct consequence of a series of extensive slaughter lamb experiments carried out at the Elsenburg Research Station of the Department of Agriculture since 1927 over a period of more than ten years. The name DORMER is an abbreviation of the linkage DorsetMerino. The main object with the development of the Dormer was to breed a mutton breed which could adapt to conditions in the winter rainfall area of South Africa (cold and wet) and from which suitable rams could be produced for cross breeding purposes. The aim was a slaughter lamb breed which could produce meat rapidly and economically. A contributing factor in the development of the Dormer was to breed a sheep of which, at the Smithfield market in England, the lambs could compete with slaughter lambs from Australia and New Zealand, the reason for this being that the local market was very depressed and precarious during the depression years. Rams of a large variety have been used in the Elsenburg experiments. Amongst these were the Dorset Horn, Border Leicester, Ryeland, Romney Marsh, South Down, Suffolk Down, Texel, Corriedale, German Merino and the Blackhead Persian. Merino ewes were initially used as dams. In an effort to breed a bigger ewe with a better mutton conformation (than the Merino) without changing the Merino's wool characteristics, the German Merino ram was used on Merino ewes. Lambs from these crossbred ewes, mated with Dorset Horn rams, showed a greater average daily gain than any of the other cross bred lambs. This finding was contributory to the fact that pure South African Mutton Merino ewes were subsequently used in the cross breeding programme. In 1936, following experiments performed out over eight years, the conclusion was reached that the Dorset Horn ram had given the most outstanding performance as regards mass gain and carcass quality of lambs begotten from crosses with Merino ewes. A finding in favour of the Dorset Horn and the SA Mutton Merino was that, of the imported breeds, they were the only two to produce a satisfactory lambing percentage in autumn. This trait is of the utmost importance in the Western Cape where primarily winter pastures are utilised for the production of lambs. The name DORMER is an abbreviation of the linkage DorsetMerino An abnormally high mortality rate occurred under mature Dorset Horn sheep as a consequence of low resistance to infection with the lung parasite muellerius cappilaris. In contrast, the SA Mutton Merino, producing under the same conditions experienced no abnormal deaths. The deduction was made that either the SA Mutton Merino was not as vulnerable to infection or that it was highly resistant to infection with the lung parasite. On the strength of favourable results achieved with the Elsenburg slaughter lamb experiments and the marketing of carcasses on the Smithfield market, it was decided to conduct similar experiments on a cooperative basis over the entire winter rainfall area. The purpose was to investigate the possibility of developing a profitable slaughter lamb industry which would, to a large extent, be aimed at the overseas market. To give effect to this, the Council of Control over the Livestock and Meat Industries (currently the South African Meat Board) proceeded during the years 1936 and 1937 to import several hundreds of the British mutton breed rams from Australia and England. A number of the rams were put out on loan for the cooperative slaughter lamb experiments. 48 DORMER 2018

49 The rams were mainly crossed with Merino ewes. During the years 1937 and 1938 more than 6000 lamb carcasses were shipped to the Smithfield market as experimental consignments. From these large scale cooperative experiments it was confirmed that the Dorset Horn rams were the best producers of slaughter lambs. The idea of creating a new mutton breed from a cross between Dorset Horn rams and German Merino ewes (SA Mutton Merino) to replace the Dorset Horn in the winter rainfall area as slaughter lamb producers, originated from Mr LH Bartel, who actively occupied himself with the establishment of a slaughter lamb industry for the winter rainfall area. In the creation of the new breed an effort had to be made to integrate Muellerius cappilaris as far as possible, the excellent mutton qualities and growth rate of the Dorset Horn and the resistance to the lung parasite of the S A Mutton Merino. The qualities of fertility and fecundity, good milk production and a relatively long breeding season are present to a large extent in both these breeds, while both breeds the one as sire and the other as dam breeding material have performed best in the previously mentioned cross breeding programmes and annually thereafter, except in 1969 when all the sheep were needed for an experiment. The average selling price at the first sale was R15 (approx. US$ 3.2). The price remained relatively low until 1954, where after it started to increase. The highest price for a Dormer ram and the highest average price achieved at an Elsenburg sale was in At this sale the highest price for ewes and the highest average price during recent years were fetched namely R350 (approx. US$ 74.47) and R (approx. US$ 58.89) respectively. The first official Dormer sale to be held away from the Elsenburg sales, was at Goodwood on October 27, Since then sales are being held yearly in Bloemfontein and Goodwood. Apart from the Elsenburg flock, Dormers were also bred by private farmers. Through participation in the cooperative experiments, farmers and private concerns took part in the breed's development since Since about 1947 they upgraded their flocks with Dormer rams bought at the Elsenburg sales. One of the major requisites in the creation of a new breed from a cross is to start off with very good breeding material. It was consequently decided not to utilise the Elsenburg Dorset Horns which were already showing the symptoms of serious lung trouble, but to import good stud rams from Australia. October 18, 1940 marked the arrival at the Elsenburg Research Station of the ten Dorset Horn stud rams purchased with funds made available by the Council for Control over the Livestock and Meat Industries. Following strict selection on conformation and type, only four of these were selected for eventual use. As far as can be established the first sale of Dormer rams was held at Elsenburg in 2018 DORMER 49

50 Inspirasie Die beste en mooiste dinge in die wêreld kan nie gesien of selfs aangeraak word nie hulle moet met die hart gevoel word. Helen Keller 50 DORMER 2018

51

52 GENETIESE ONTWIKKELINGS VIR DIE DORMER RAS Dr BE Mostert, F Voordewind & S Francis Inleiding SA Stamboek het gedurende 2016/17 n nuwe Genetiese Ontleding Stelsel vir SuiderAfrika se kleinvee rasse ontwikkel, waarvoor die eerste amptelike Logix Genetiese Ontleding vir die Dormer ras in September 2017 uitgerol is. Hierdie nuwe Genetiese Stelsel behels die beraming van teelwaardes vir Groei eienskappe (Speen Gewig (Direk en Maternaal) en NaSpeen Gewig), asook Reproduksie Eienskappe (Aantal Lammers Gespeen, Totale Gewig Gespeen, Ouderdom 1ste Lamming en Interlam Periode). Die genetiese metodologie wat gebruik word vir die beraming van teelwaardes, is BLUP (Best Linear Unbiased Prediction), wat al vir baie jare met groot sukses wêreldwyd toegepas word. Drie Seleksie Indekse is ontwikkel met gebruikmaking van die teelwaardes vanuit die nuwe Genetiese Modelle, naamlik n Groei Indeks, Reproduksie Indeks en n totale meriete indeks, naamlik die Logix Meriete Indeks, wat groei en reproduksie eienskappe kombineer vir effektiewe, gebalanseerde seleksie vir volhoubaarheid van die ras. Verder word intelingskoëffisiënte ook bereken en in die Genetiese Verslae gepubliseer, wat maandeliks aan die telers wat aan die Logix Genetiese Ontleding deelneem, gestuur word. Inligting wat ingesluit word in die Genetiese Ontledings Die twee bene waarop n Genetiese Ontleding berus, is stamboominligting en metings van die eienskappe waarvoor teelwaardes beraam word. Stamboom Inligting Stamboominligting bind die metings van verwante diere aanmekaar, is noodsaaklik vir genetiese koppelings tussen kuddes en jare en word gebruik om die genetiese rangordes binne die ras en genetiese vlakke van die verskillende kuddes te bepaal. Die volledigheid, korrektheid en diepte van stamboominligting het n direkte invloed op die akkuraatheid waarmee teelwaardes beraam word. Stamboominligting van die Dormer ras soos ingesluit in die Logix Genetiese Ontleding, strek vanaf 1967, met n sterk toename in die aantal geboortes aangeteken vanaf die vroeë 1980s tot 1989, waarna n geleidelike afname tot en met 2001 waargeneem kan word, gevolg deur n baie sterk toename daarna. Meeste geboortes is aangeteken in 2014, met n effense afname in die aantal geboortes per jaar sedertdien. Van al die aangetekende geboortes ( ) is 53% dié van ooie en 47% dié van ramme. Fig 1: Aantal geboortes per jaar vir die Dormer ras, soos op 2 April DORMER 2018

53 Data Data word in n Genetiese Ontleding gebruik in terme van die kontemporêre groep konsep. Slegs diere wat aan dieselfde omgewingstoestande blootgestel was, behoort in dieselfde kontemporêre groep ingesluit te word. Verskille wat dan nog steeds tussen hierdie diere voorkom, word gevolglik aan genetika toegeskryf. Dit is dus baie belangrik dat n kontemporêre groep sodanig gedefinieer word, dat regverdige vergelyking tussen die diere van dieselfde groep plaasvind. Data wat beskikbaar is vir die Dormer ras vir insluiting in Genetiese Ontledings, is groei data en lam inligting. Groei Data Speen en naspeen gewigte is beskikbaar vir die Dormer ras vir insluiting in n genetiese ontleding (Fig 2), met baie meer speengewigte as naspeense gewigte wat gemeet word oor al die jare. Goeie diepte van data kan gesien word vir beide gewigte, met die eerste speengewig metings wat in 1998 op Logix vasgelê is. NaSpeen Gewigte is vanaf 2001 gemeet. n Geleidelike toename in die aantal diere wat geweeg is kan gesien word, met die meeste speengewigte wat beskikbaar is vir diere gebore in Fig 2: Aantal speen en naspeen gewigte per jaar van geboorte vir die Dormer ras, soos op 2 April Lam Data Speeninligting word gebruik om die Aantal Lammers Gespeen asook Totale Gewig Gespeen teelwaardes te beraam, deur dit as eienskappe van die ooi in die Genetiese Ontledingin te sluit. Dit gee n direkte aanduiding van die produktiwiteit van die ooie en dui ook aan watter tipe dogters deur ramme geteel is / geteel sal word in terme van ooi produktiwiteit. Lam datums kan gebruik word om die Ouderdom van 1ste Lamming, asook Interlam Periode van die ooie vas te stel. Teelwaardes vir hierdie twee eienskappe is n indikasie van n ooi se vrugbaarheid, asook n aanduiding van die tipe dogters wat deur ramme geteel is of geteel sal word ten opsigte van vrugbaarheid. Dit stel dus telers in staat om ramme te identifiseer wie se dogters vroeër geslagsryp is en gereeld lam. Genetiese Parameters Genetiese parameters (oorerfbaarhede en genetiese korrelasies tussen eienskappe) is vir die Dormer ras beraam met gebruikmaking van die stamboom inligting en beskikbare metings. Hierdie genetiese parameters word gebruik in die voorspelling van die teelwaardes en word gewoonlik vir n periode van ongeveer 5 jaar gebruik, waarna dit weer herberaam word. Herberaming is nodig omdat genefrekwensies kan verander as gevolg van seleksie, migrasie en mutasies wat in die populasie plaasvind DORMER 53

54 In Tabel 1 word die oorerfbaarhede van die verskillende eienskappe aangedui wat gebruik word vir die voorspelling van die teelwaardes vir die Dormer ras vanuit die Logix Genetiese Ontleding. Table 1 : Oorerfbaarhede van die verskillende eienskappe vir die Dormer ras vir voorspelling van teelwaardes in die Logix Genetiese Ontleding. Eienskap Oorerfbaarheid Eienskap Oorerfbaarheid Direkte Speen Gewig 0.12 Aantal Lammers Gespeen Maternale Speen Gewig 0.10 Ouderdom 1ste Lamming Naspeen Gewig 0.11 Interlam Periode Interlam Periode Hierdie oorerfbaarhede is in ooreenstemming met dié wat in die literatuur gepubliseer word, alhoewel op die laer kant van die skaal, met direkte groei eienskappe wat matig oorerfbaar is en maternale en reproduksie eienskappe wat laer oorerfbaar is. Totale Gewig Gespeen word as n genetiese indeks as volg saamgestel : TWW = (0.5*EBV Speen Direk)+(1.5*EBV Speen Maternaal) + (1*EBV Aantal Lammers Gespeen) Genetiese korrelasies dui aan tot watter mate eienskappe saam gaan verander en is belangrik om in gedagte te hou wanneer teelprogramme en teeldoelwitte geformuleer word. Sommige korrelasies is voordelig, met ander woorde n verbetering in een eienskap sal ook tot n verbetering in die ander eienskap tot gevolg hê. Sommige korrelasies is egter ongewens, sodat n gewensde verandering in een eienskap n nadelige effek op n ander eienskap kan hê. In Tabel 2 word die genetiese korrelasies wat gebruik word in die Genetiese Ontleding van die Dormer ras, aangedui. Tabel 2: Genetiese korrelasies tussen eienskappe soos toegepas in die Genetiese Ontleding van die Dormer ras. Eienskap Genetiese Korrelasie Speen Direk + Speen Maternaal 0.20 Speen Direk en NaSpeen Direk 0.73 Ouderdom 1ste Lamming + Interlam Periode Ouderdom 1ste Lamming + Interlam Periode Interlam Periode 1 + Interlam Periode Seleksie vir Speengewig sal dus ook n sterk toename in Naspeen Gewig tot gevolg hê. Seleksie vir Maternale Speengewig sal n effense afname in die Direkte Groei eienskappe tot gevolg hê en vice versa. Seleksie vir laer Ouderdom van 1ste Lamming het nie n groot effek op opvolgende interlam periodes nie. Seleksie vir korter 1ste Interlam Periodes sal ook lei tot korter 2de Interlam Periodes. Samestelling van Seleksie Indekse Die Seleksie Indekse word as volg saamgestel : Die Groei Indeks dui groei potensiaal tot en met speen aan en is n kombinasie van Speen Direkte en Maternale teelwaardes. Die Groei Indeks is handig om die voordeel wat n dier in n kruisteelstelsel sal hê, aan te dui. Die samestelling van die GI is as volg : Groei Indeks = 0.67 Speen Dir Speen Mat Die Reproduksie Indeks sluit slegs reproduksie teelwaardes in, naamlik Aantal Lammers Gespeen, Ouderdom 1ste Lamming en Interlam Periode. Ouderdom Eerste Lam (jonger ouderdomme) en Interlam Periode (korter periodes) word ingesluit om te selekteer vir ooie wat vroeër en meer gereeld lam. Hierdie seleksieindeks is veral belangrik vir die ontwikkeling van n moederlyn. Reproduksie Indeks = (0.25 * OEL) + (0.35 * ILP) + (0.40 * N_Lam_Speen) 54 DORMER 2018

55 Die Logix Meriete Indeks (LMI) omvat al die eienskappe om te selekteer vir n gebalanseerde, winsgewende dier wat vrugbaar is en goed groei. Die LMI kan gebruik word om diere te selekteer met die genetiese potensiaal om swaarder te weeg by speen en naspeen (beide as gevolg van die dier se eie potensiaal om te groei en moeders wat genoeg melk produseer), te lam op n jonger ouderdom, gereeld te lam en meerlinge te gee. Die LMI is veral belangrik vir volhoubaarheid van die kudde, dus om goeie vervangingsdiere mee te selekteer. LMI = 0.34 Speen Dir Speen Mat OEL ILP N_lammers Genetiese Veranderings in die Ras Die Genetiese Tendense van die ras, soos vanuit die April 2018 Logix Genetiese Ontleding, dui aan dat Direkte Speengewig met 0.13kg/jaar geneties verbeter het sedert 2000, terwyl Maternale Speengewig min of meer op dieselfde genetiese vlak gebly het. Lammers gebore in 2017 is dus gemiddeld 2.2kg swaarder by speen ouderdom in vergelyking met lammers gebore in 2000, as gevolg van verbetering in hulle direkte groeivermoë tot op speen. Naspeense gewig het ook toegeneem met 0.30kg/jaar, wat n aanduiding is dat die volwasse gewig van die Dormer ras ook geneties toegeneem het (die genetiese korrelasie tussen naspeen en volwasse gewig is sterk positief). Ouderdom van 1ste Lamming het geneties verbeter met 0.07 dae per jaar (ooie is op n jonger ouderdom geslagsryp), terwyl Interlam Periode min of meer op dieselfde genetiese vlak gebly het. Goeie genetiese vordering het dus oor die jare in die Dormer ras plaasgevind, maar telers moet dalk waak teen volwasse gewigte wat te groot begin raak. Inteling van die Dormer ras Die algoritme van Aguilar & Misztal (2008, University of Georgia) word gebruik om die inteling van die Dormer ras te bereken. Hierdie algoritme ken n gemiddelde intelingsvlak toe (volgens die geboortejaar van n dier) waar die ouers onbekend is, om n meer betroubare aanduiding van inteling te gee in vergelyking met konvensionele metodes wat die aanname maak dat onbekende ouers onverwant aan mekaar is. In Fig 3 word die gemiddelde inteling per jaar van geboorte vir die Dormer ras aangedui. Inteling neem vanaf 1982 toe teen n tempo van 0.16% per jaar. Die vlak van inteling vir diere gebore in 2017, is 6.8%. Die tempo van inteling is steeds binne die aanbevole tempo van % per jaar, maar die vlak van inteling vir diere gebore in 2017 is reeds bokant die aanbevole vlak van 6.25%, wat noodsaaklik is vir die behoud van voldoende genetiese variasie vir die voortbestaan van n populasie (Weigel, 2001). Dormer telers moet dus ernstig begin ag slaan op inteling in hulle kuddes en die paring van verwante diere so ver as moontlik vermy. Fig 3: Tempo van Inteling in die Dormer ras, soos op 2 April DORMER 55

56 Ten Slotte Die Logix Genetiese Ontleding vir die Dormer ras is reeds vir 7 maande amptelik in gebruik. Gebruikersvriendelike genetiese verslae word tot die beskikking van al die Dormer telers wat aan produksiemeting deelneem, beskikbaar gestel, waarmee onder andere die huidige genetiese vlakke van die kudde met dié van die ras vergelyk kan word, die genetiese verandering oor tyd van die kudde teenoor die ras gesien kan word en inteling van die kudde teenoor die ras geassesseer kan word. n Intelingsfunksie is ook ontwikkel op Logix wat deur die telers gebruik kan word om paringskombinasies te toets vir die bestuur en beperking van inteling in hulle kuddes. Hierdie intelingskoëffisiënte word op alle generasies se inligting gebaseer en is dus die akkuraatste intelingskoëffisiënte wat tot ons telers se beskikking gestel word. Huidiglik ontvang 88 Dormer telers Logix Genetiese Verslae. n Groter proporsie deelname van Dormer telers aan Logix Kleinvee Produksie Meting en akkurate, volledige meting en stamboom informasie sal n groot hupstoot gee aan genetiese vordering, wat die hele ras sal bevoordeel. 56 DORMER 2018

57

58

59 Dormerstoet U tevredenheid is ons waarborg vir sukses! Ons is saam met U trots op U Dormerprestasies. Nasionale Dormerveiling Bloemfontein 8 September 2018 Weskaap Dormerveiling Worcester 24 Augustus 2018 Erika Hanekom Posbus 126 Malmesbury 7299 hanekom@patat.co.za Erika

60 Rasstandaard Vrugbaarheid Aanpasbaarheid Ekonomiese toegevoegde waarde Gerrie van Rooyen Bloemfontein Invitations, Teardrops, Folders, Newsletters, Brochures, Flyers, Logos, Magazines, Booklets, Postcards Calendars, Annual Reports, Cup sleeves, Sign boards, Notepads, Banners, Posters, Yearbooks, NCR Books, Deskpads, Letterheads, Menu s, School Diaries, Businesscards, Stickers......and so much more! reach new heights! BLOEMFONTEIN 1st Avenue, Westdene Centre Tel: /9 GAUTENG 7 Viceroy Link Route 21 Corporate Park, Irene Tel: Fax: gauteng@oranje.co.za BETHLEHEM 9B Pres. Boshoff Street Tel: Fax: bethlehem@oranje.co.za 60 DORMER 2018 SENEKAL 4 Berg Street Tel: /6/7 Fax: orders@oranje.co.za MORE THAN JUST A COLOUR since 1907

61 PRODUKSIE VEILING 7 FEBRUARIE 2019, BAVIAANSKRANS, COOKHOUSE NASIONALE VEILING 8 SEPTEMBER 2018 THORNPARK DORMERS VRUGBAARHEID, BOUVORM, GROEIVERMOË STEPHAN RAUBENHEIMER, POSBUS 1 GOLDEN VALLEY 5821 TEL: thornpark@jabama.co.za 2018 DORMER 61

62 62 DORMER 2018

63 Dormer Keurders Participant Society Code Name Address Telephone Fax Cellullar PROVINCE HDM Prefix Debtors No DOM MNR. H.J. BAM POSBUS 289, AMERSFOORT, MPUMALANGA DOM MNR. J.A. BARNARD JOHANRI, POSBUS 122, LINDLEY, FREE STATE JB JOHANRI B DOM MNR. M.C. BARNARD POSBUS 459, VROUWPAN, LEEUDORINGSTAD, DOM MNR. T.J.P. BARNARD POSBUS 33, EDENBURG, FREE STATE DOM MNR. J.A. BEYERS POSBUS 133, MAKWASSIE, NORTH WEST DOM MNR. J. CHURCH POSBUS 470, ZASTRON, FREE STATE J LEEUWKOP C DOM MR Q. COETZEE P.O. BOX 7323, FLAMWOOD, KLERKSDORP, boerseun@ymail.com DOM MNR. V. COLLIER POSBUS 24, COLESBERG, DOM MNR. D.C. CRONJE POSBUS 328, VREDE, FREE STATE DOM MNR. J.B. DE WET POSBUS 800, CALEDON, jbdewet@cmw.co.za WESTERN CAPE DOM MNR. K.J. DU PLESSIS BRUMMER STRAAT 10, KROONSTAD, karel.duplessis@bkb.co.za DOM MNR. P.A. DU PLESSIS POSBUS 193, RIVIERSONDEREND, pieter.duplessis@bkb.co.za WESTERN CAPE DOM MR W.T. ELLIOTT DEN STRAAT 19, MOLTENO, billelliott@nokwi.co.za EASTERN CAPE DOM MNR. W.A.V. ESTERHUYSE POSBUS 43114, HEUWELSIG, w.esterhuyse@lantic.net FREE STATE DOM MNR. A. FERREIRA POSBUS 68, DEWETSDORP, ferreireaa@tsb.co.za FREE STATE DOM MNR. J.G. FOURIE POSBUS 25270, MONUMENTPARK, PRETORIA, annelie.johan@iburst.co.za DOM MNR. A.R. GELDENHUYS POSBUS 157, RIVERSDAL, attie@wispernet.co.za DOM MEV. GREVENLINK POSBUS 32, PETRUSBURG, colcondor@vodamail.com DOM MNR. C.P. GROENEWALD POSBUS 156, RIVIERSONDEREND, cpg@dorwald.co.za WESTERN CAPE DOM MNR. J.V.B. GROENEWALD POSBUS 214, RIVIERSONDEREND, WESTERN CAPE DOM MNR. P. GROENEWALD BKB POSBUS 29, RIVIERSONDEREND, 7250 WESTERN CAPE DOM M.F. HANEKOM POSBUS 126, MALMESBURY, hanekom@patat.co.za WESTERN CAPE AP RHENOSTERBOSRUG H DOM MNR. H.W. HATTINGH POSBUS 555, CALEDON, Hennie.hattingh@bkb.co.za WESTERN CAPE DOM MNR. R.B. HAUPT POSBUS 213, VOLKSRUST, richard@lamprechtfeeds.com MPUMALANGA DOM MNR. F.D. HUGO POSBUS 541, SWELLENDAM, fdhugo@cmw.co.za WESTERN CAPE DOM MNR. J.J. JANSEN VAN RENSBURG POSBUS 65, KOFFIEFONTEIN, heinsuperstore@gmail.com FREE STATE DOM MNR. A.D. JORDAAN JOR DORMERS, POSBUS 30, CRADOCK, jordormers@gmail.com EASTERN CAPE J DOM MNR. C.D. JORDAAN POSBUS 3, PAARL, niel.jordaan@bkb.co.za MPUMALANGA

64 Dormer Keurders Participant Society Code Name Address Telephone Fax Cellullar PROVINCE HDM Prefix Debtors No DOM MNR. C.E. JORDAAN POSBUS 30, CRADOCK, DOM MNR. J.C. JOUBERT POSBUS 37593, LANGENHOVENPARK, FREE STATE BLOEMFONTEIN, DOM MNR. M. LIEBENBERG POSBUS 25, SWELLENDAM, WESTERN CAPE DOM MNR. E.T. LOUW POSBUS 283, MALMESBURY, DOM MNR. J.J. LOUW POSBUS 5, BARKLY OOS, EASTERN CAPE DOM MNR. J.P. LOUW POSBUS 25, SWELLENDAM, DOM MNR. C. MARICOWITZ POSBUS 79, DEWETSDORP, DOM MNR. H.P. NAUDé POSBUS 186, BARKLY OOS, EASTERN CAPE DOM DR. C.J.B. NEL 109 WARDEN STRAAT, HARRISMITH, DOM MNR. J.G.M. OLIVIER WATERKANT STRAAT 11, MOOREESBURG, DOM MNR. T.T. PAULSEN POSBUS 383, SOMERSETOOS, DOM MR R.G. RAYNER P.O. BOX 202, CRADOCK, EASTERN CAPE DOM MNR. M.J. SWART KYKSIM BOERDERY (EDMS) BPK, POSBUS 333, WESTERN CAPE JS KINKO S08 SWELLENDAM, DOM MR G. TRETHEWEY P.O. BOX 632, QUEENSTOWN, DOM MNR. G.F.M. VAN DER WESTHUIZEN POSBUS 345, PARYS, FREE STATE DOM MNR. W.J. VAN HEERDEN POSBUS 293, MIDDELBURG, EASTERN CAPE DOM MNR. C.P. VAN ROOYEN POSBUS 1396, BETHLEHEM, FREE STATE VR VANOVIS V DOM MNR. J. VAN WYK POSBUS 602, LADYBRAND, FREE STATE DOM MNR. VAN ZYL P.H. DE V POSBUS 442, REITZ, samekoms@gmail.com FREE STATE VZ DANELLA V DOM MNR. B.E. VENTER HELDERHOEK, POSBUS 67, REDDERSBURG, mwctinn@mweb.co.za FREE STATE DOM MNR. M.J. VILJOEN POSBUS 113, VOLKSRUST, handel.volksrust@bkb.co.za MPUMALANGA DOM MNR. H.J. VISSER POSBUS 851, HARRISMITH, hjvis@vodamail.co.za DOM MNR. P.J. VORSTER POSBUS 32866, FICHARDTPARK, BLOEMFONTEIN, pjvorster@vodamail.co.za FREE STATE PV LUNA DOM DR. K. WESSELS POSBUS 272, FRANKFORT, kwessels@vodamail.co.za DOM MNR. R.J. WILKE POSBUS 29048, DANHOF, robert@centralsigns.co.za FREE STATE

65 2018 DORMER 65

66 Dormer Ledelys Participant Society Code Name Address Telephone Fax Cellullar PROVINCE HDM Prefix Debtors No DOM AAN DE VALLEI KERNKUDDE POSBUS 289, AMERSFOORT, MPUMALANGA DE AANDEVALLEI A DOM ABEL EN CHARLES JORDAAN JOR DORMERS, POSBUS 30, CRADOCK, EASTERN CAPE JOR J.O.R DOM ABRICA STOETERY POSBUS 796, SASOLBURG, FREE STATE AW ABRICA DOM ACTEBIS 351 CC P/A MNR W.A.V. ESTERHUYSE, POSBUS 43114, FREE STATE W WESTLEY E04 HEUWELSIG, DOM MNR. J.A. BARNARD JOHANRI, POSBUS 122, LINDLEY, johanri@vodamail.co.za FREE STATE JB JOHANRI B DOM BECAWI DORMERS POSBUS 13, STRYDMAG, willem.peake@gmail.com GAUTENG WD BECAWI DOM BEREND DORMERS POSBUS 176, MARQUARD, beginboerdery@gmail.com FREE STATE L BEREND DOM MNR. A.P.R. BOTHA KAREEKRANS BOERDERY, POSBUS 440, SOMERSET kareekrans@bosberg.co.za EASTERN CAPE KAR KAREEKRANS K06 OOS, DOM BRIAN REED POSBUS 751, WORCESTER, sheep@brianreed.co.za WESTERN CAPE RG ROYAL GOLDEN DOM MNR. E.G. BRINK POSBUS 98, HOOPSTAD, grahambrinkrobyn@gmail.com FREE STATE EGB EGBRINK DOM MNR. D. BRITZ POSBUS 1197, KROONSTAD, derick.britz@transnet.net FREE STATE BZ VOORSPRONG DOM BULSHOEK DORMERS POSBUS 326, CLANWILLIAM, dehoek@mylan.co.za WESTERN CAPE AC BULSHOEK DOM CEDERBERG DORMERS POSBUS 138, CLANWILLIAM, willem@groenkol.co.za WESTERN CAPE CBD CEDERBERG DOM MEV. A.E. CHAMBERLAIN POSBUS 162, EDENBURG, sanette@skills4kidz.com FREE STATE SMJ SMJ DOM MNR. J. CHURCH POSBUS 470, ZASTRON, Charleschurch89@icloud.com, Cobusch@icloud.com DOM CLAASSEN FAMILIE STOET POSBUS 4146, WILLOWTON, PIETERMARITZBURG, audsclaassen@telkomsa.net, 3200 audrey@gildonfarm.co.za FREE STATE J LEEUWKOP C05 KWAZULU NATAL CFS AR CLAASSEN DOM MNR. F.C. CLOETE POSBUS 573, CRADOCK, eec@r63.co.za EASTERN CAPE FCC SANCTUARY DOM COCO BOERDERY J. FOURIE, POSBUS 25270, MONUMENTPARK, johan.allphase@gmail.com GAUTENG YF COCO C DOM MNR. J.A. COETZER POSBUS 1350, NIGEL, riaan.coetzer@webmail.co.za GAUTENG JAC JA COETZER DOM CP & A BRAND BOERDERY POSBUS 54, ROSENDAL, christib@mweb.co.za FREE STATE CPB BRAND DOM CPS DORMERS POSBUS 932, ERMELO, cps.dormers@hotmail.com MPUMALANGA CPS CPS DOM D.H. CURRIE P.O. BOX 47, CATHCART, dhcurrie@hazeldean.co.za EASTERN CAPE DC LINDISFARNE DOM DATHEA (EDMS) BPK POSBUS 1595, NIGEL, dathea@mweb.co.za GAUTENG DT DATHEA DOM MNR. G. DE KLERK POSBUS 487, MIDDELBURG, EASTERN CAPE GDK NOEDIG D DOM MNR. M. DE KOCK POSBUS 1110, BREDASDORP, nalise@twk.co.za WESTERN CAPE DK REMHOOGTE DOM DEELFONTEIN DORMERS(PTY) LTD POSBUS 107, FRANKFORT, christomuller@vodamail.co.za FREE STATE DF CAW DOM DEFON BOERDERY POSBUS 101, VILJOENSKROON, mariette.geyser@gmail.com FREE STATE MG FISANTVLEI DOM DIE ELLE DORMERS POSBUS 3493, BLOEMFONTEIN, boodskapvirjou@hotmail.com FREE STATE LV DIE ELLE

67 Dormer Ledelys Participant Society Code Name Address Telephone Fax Cellullar PROVINCE HDM Prefix Debtors No DOM DOLARCH DORMER STUD P.O. BOX 67312, BRYANSTON, FREE STATE XXX XXX DOM DOORNSPRUIT DORMERS POSBUS 636, BOTHAVILLE, FREE STATE ET DOORNSPRUIT DOM DORVIZSKA POSBUS 724, VOLKSRUST, NORTH WEST GT DORVIZSKA DOM DORWALD BOERDERY EDMS BPK POSBUS 156, RIVIERSONDEREND, WESTERN CAPE CPG DORWALD G DOM MNR. J.L. DU RANDT POSBUS 383, ELLIOT, EASTERN CAPE MS MOUNTAIN SHADOWS DOM MNR. A.S. DU TOIT POSBUS 110, HEKPOORT, NORTH WEST ADT BERGSIG D DOM DUCRON FARMS POSTNET SUITE 79 OUBAAI, PRIVATE BAG X6525, GEORGE, 6530 WESTERN CAPE AJC DUCRON DOM EBENAESER POSBUS 1425, OUDTSHOORN, WESTERN CAPE AM AM DOM ELGIN DORMERS P/A MNR D.K. VAN ZYL, POSBUS 725, MARIENTAL, X NAMIBIA Z DVZ V DOM ELSENBURG DIEREPRODUKSIE, DEPT. LANDBOU: WESKAAP, anneliek@elsenburg.com WESTERN CAPE E ELSENBURG L01 PRIVAATSAK X1, ELSENBURG, DOM FYNGOUD BOERDERY POSBUS 583, SANNIESHOF, NOORDWES, anton@otdk.co.za NORTH WEST FHL FYNGOUD F DOM GC & M AVELING TRUST POSBUS 140, VOLKSRUST, gavin@gcmaudit.co.za MPUMALANGA GCM GCM DOM GERLEIN DORMERS POSBUS 3585, MIDDELBURG, leina@mweb.co.za MPUMALANGA 1985 LN DOM MNR. P.M. GILDENHUYS SWARTHEUWEL DORMERS, POSBUS 175, pietskaap@easycoms.co.za WESTERN CAPE DSG SWARTHEUWEL G10 HEIDELBERG, DOM GOEDGENOEG BOERDERY PTY LTD POSBUS 216, WINBURG, goedgenoegbrangus@gmail.com FREE STATE GBB GOEDSO DOM M.F. HANEKOM POSBUS 126, MALMESBURY, hanekom@patat.co.za WESTERN CAPE AP RHENOSTERBOSRUG H DOM HAPPY VENTURE BOERDERY POSBUS 3013, STANDERTON, happyventure@vodamail.co.za MPUMALANGA CL HAPPY VENTURE H DOM MNR. C.H. HELM POSBUS 208, REITZ, chhelm@vodamail.co.za FREE STATE AMT AMT DOM MNR. N. HERBERT POSBUS 1672, BLOEMFONTEIN, herbert@sacr.fs.gov.za FREE STATE NH RENOSTERVALLEI H DOM HEUNINGKRANS POSBUS 78, SMITHFIELD, heuningkrans@chisas.com FREE STATE EJ HEUNINGKRANS DOM MNR. W.B. HILL PLOT 3 TEUTFONTEIN, MIDDELBURG, wayne@hmemining.co.za MPUMALANGA DNC HILL DOM MNR. I.V. HOFMEYR POSBUS 50, VAN REENEN, izak@veeplaas.co.za KWAZULU NATAL IH LEFIKA DOM HUGO DORMERS H/A AUTUMN GLITTER INVEST CC, POSBUS 10953, anellehugo@telkomsa.net GAUTENG SWH SWH CENTURION, DOM IMBERBE FAMILIY TRUST POSBUS 1753, MONTANA PARK, PRETORIA, dl@live.co.za GAUTENG II OKASEKA DOM JALICO DORMERS POSBUS 38942, LANGENHOVENPARK, info@ecoauctions.co.za FREE STATE JL JALICO BLOEMFONTEIN, DOM JCV DORMERS POSBUS 164, SOMERSET OOS, jakesjcvermaak@gmail.com FREE STATE VK JCV J DOM JERUED DORMERS POSBUS 898, KRUGERSDORP, koetoe@jerued.co.za GAUTENG JR JERUED DOM JOB DORMERS 4 BRINK STRAAT, KOFFIEFONTEIN, jacobusmleroux62@gmail.com FREE STATE JOB JOB

68 Dormer Ledelys Participant Society Code Name Address Telephone Fax Cellullar PROVINCE HDM Prefix Debtors No DOM MNR. A.S. JORDAAN POSBUS 438, CRADOCK, EASTERN CAPE ASJ TOP 3 J DOM J.P. JORDAAN POSBUS 2112, BETHLEHEM, jorrie1@telkomsa.net FREE STATE JNRD JANOR DOM JUDO TRUST POSBUS 3, NAPIER, hendrikdekock@gmail.com WESTERN CAPE JU JUDO J DOM KALKVLEY DORMERS POSBUS 32, PETRUSBURG, colcondor@vodamail.co.za FREE STATE CVM KALKVLEY DOM KLEIN WOLWEPAN DORMER STOET POSBUS 309, HOOPSTAD, hproos@wsinet.co.za FREE STATE KW KLEIN WOLWEPAN DOM MNR. F.J. KRUGER POSBUS 19415, NOORDBRUG, fanie.kruger@senwes.co.za NORTH WEST RW RUSWATER DOM LA PIAN DORMERS POSBUS 20, SMITHFIELD, teamnelfin@gmail.com FREE STATE LA LA PIAN DOM MNR. D.S. LANGLEY POSBUS 292, RADIUM, mrdavidlangley@gmail.com LIMPOPO DSL VOORENTOE L DOM MRS H.S. LEGGAT P.O. BOX 1946, PLETTENBERG BAY, leg_art@telkomsa.net WESTERN CAPE BFF BRONZE FIELDS DOM LINDWOOL ESTATES PTY LTD P/A CHATTY LINDSAY, P.O. BOX 99, HANOVER, kalkoenkrantz@karoomail.co.za NORTHERN CAPE LW LINDWOOL L DOM LOUDI DORMERSGELDIAAN TRUST POSBUS 157, RIVERSDAL, divangeldenhuys@gmail.com WESTERN CAPE LDG LDG DOM LOUHAN FOURIE POSBUS 25270, MONUMENT PARK, annelie.johan@iburst.co.za GAUTENG TA ECTA DOM MNR. J.S. LOURENS DVINE ESTATE, PAARL, feedlotconsult@gmail.com WESTERN CAPE JSL KLEIN DRAKENSTEIN DOM MNR. P.A. LOUW BLOUDRIF, POSBUS 248, WESSELSBRON, bloudrif@gmail.com FREE STATE LPA DORLOU DOM MNR. D.S. LOUWRENS POSBUS 808, BETHAL, davidlouwrens@vodamail.co.za MPUMALANGA D BES L DOM LSS BOERDERY TRUST POSBUS 180, LUCKHOFF, leonstrauss.jr@gmail.com FREE STATE LSS LSS DOM MAFUTA DORMERS POSBUS 165, REITZ, whelm@vodamail.co.za, matheejohanco@gmail.com FREE STATE IOU IOU DOM MAHON POSBUS 89, JAMESTOWN, kootvorster112@gmail.com EASTERN CAPE KV MAHON DOM MAQELEPO INVESTMENTS P.O. BOX 841, BEDFORDVIEW, bonsmara@wonderklipstud.co.za FREE STATE MIG MAQ DOM MERTOUN DORMERS POSBUS 25, RHODES, mertounfarm@vodamail.co.za EASTERN CAPE GH MERTOUN M DOM MNR. D.J. MEYER POSBUS 510, MIDDELBURG, jakoram@outlook.com EASTERN CAPE JAK JAKO M DOM MNR. J.H. MEYER POSBUS 344, MIDDELBURG, OOSKAAP, dormeystoet@gmail.com EASTERN CAPE HD DORMEY M DOM MNR. J.H. & MEV. J.S. LE ROUX POSBUS 7304, PETIT, ZESFONTEIN, gatsomhogen@gmail.com GAUTENG PE RENOUVEL EES DOM MOOIRIVIER DORMERS POSBUS 1807, POTCHEFSTROOM, wsmpotch@vodamail.co.za NORTH WEST VA VA DOM NANTES DORMER STOET POSBUS 17181, BAINSVLEI, BLOEMFONTEIN, mias@globalwise.co.za FREE STATE HCC NANTES DOM MEV. M.E.M. NEL EAGLESCRAIG, POSBUS 225, BARKLYOOS, hannesnel@lantic.net EASTERN CAPE RH EAGLESCRAIG N DOM J.J. NEL & SEUN P/A JOHAN NEL, POSBUS 13, LADY GREY, vickienjj@posdit.co.za EASTERN CAPE JN SKAAPVLEI N DOM NICMAR GESINSTRUST POSBUS 878, VIRGINIA, nicovanrensburg@ymail.com FREE STATE LEDI LENDIAN

69 Dormer Ledelys Participant Society Code Name Address Telephone Fax Cellullar PROVINCE HDM Prefix Debtors No DOM MNR. J.F. NORVAL POSBUS 110, ADELAIDE, EASTERN CAPE JFN QUATRO DOM NOVA BARLETTA BOERDERY Nova Barletta, POSBUS 37, CLOCOLAN, FREE STATE NB NOVA BARLETTA N DOM NUWELAND DORMERS POSBUS 283, MALMESBURY, WESTERN CAPE NL NUWELAND J DOM MNR. A.G. ODENDAAL UITHOEK, POSBUS 245, VILLIERS, FREE STATE R ADRIGO DOM MR G.M.C. ORPEN AVOCA FARM, P.O. BOX 248, BARKLY EAST, avoca@eci.co.za,avoca2@eci.co. za EASTERN CAPE GMO AVOCA A DOM MR A.R. PAINTER P.O. BOX 38, ADELAIDE, tonypainter@kroomie.co.za EASTERN CAPE EEE ENDWELL DOM PRETORIUS FAMILIE TRUST POSBUS 3224, BLOEMFONTEIN, Tomsplacen1@gmail.com FREE STATE AA RIVERSFORD DOM PRIMETRADE BOERDERY P.O. BOX 183, MAKWASSIE, vwvoer@nwet.co.za NORTH WEST PMTR PRIMETRADE DOM MNR. S.P. RAUBENHEIMER POSBUS 1, GOLDEN VALLEY, sandraraubenheimer@jabama.co. za EASTERN CAPE SPR THORN PARK R DOM MNR. R.B. REDELINGHUYS POSBUS 1376, HARTENBOS, pierre_redelinghuys@yahoo.com WESTERN CAPE RM ELROI DOM REMKUIL BOERDERY (EDMS) BPK POSBUS 195, CALEDON, remkuil@ruens.co.za WESTERN CAPE JT REMKUIL R DOM ROOIBOS DORMERS POSBUS 35519, MENLOPARK, bertinasvlei@gmail.com GAUTENG RIO RBT DOM ROOIHEK DORMERS P/A MNR DHS LAMPRECHT, POSBUS 16, / scheepers@lamprechtfeeds.com MPUMALANGA SL ROOIHEK R05 AMERSFOORT, DOM MNR. B.J.M. ROSSOUW POSBUS 1345, BETHLEHEM, ben3ros@gmail.com FREE STATE BR BENDRI R DOM MNR. A.J. SAAIMAN POSBUS 17514, BAINSVLEI, antonsaaiman@gmail.com FREE STATE AJS BEAMAR DOM SAVUKA MINING CC T/A SAVUKA DORMERS, P.O. BOX 6015, FLAMWOOD, savuka_m@yahoo.com, 2572 elainecornish1@gmail.com NORTH WEST CGR SAVUKA S DOM SHAMROCK STOET H/A SHAMROCK BK, POSBUS 754, SENEKAL, shamrockstoet@gmail.com FREE STATE BRE SHAMROCK S DOM MNR. F. SNYDERS POSBUS 1061, ERMELO, pslourens@mpg.gov.za, fksnyders@skyafrica.co.za MPUMALANGA FS KARMA DOM SRJ FAMILIE TRUST P/A DR JOHAN SMIT, POSBUS 162, EDENBURG, dismed@lantic.net FREE STATE SRJ SRJ S DOM MNR. J.G. STADLER POSBUS 752, HEILBRON, johann@jstadler.co.za FREE STATE JGS STADLER DOM STEYL POSBUS 39, WINBURG, steylgame@mweb.co.za FREE STATE S STEYL DOM MNR. M.J. SWART KYKSIM BOERDERY (EDMS) BPK, POSBUS 333, kinkodormer@vodamail.co.za WESTERN CAPE JS KINKO S08 SWELLENDAM, DOM MNR. P.P. SWART POSBUS 367, VREDE, pp@zippnorth.co.za FREE STATE SH SWARTHOEK S DOM MNR. C.J. THERON POSBUS 126, MEMEL, koocha@vodamail.co.za FREE STATE CT DORCHA T DOM MNR. J.J. THERON POSBUS 154, VOLKSRUST, theronjj@live.com MPUMALANGA JV DORMICA T DOM MNR. D.B. THOMAS POSBUS 136, EDENVILLE, daniethomas6@gmail.com FREE STATE JH KAIROS DOM TSEPO BOERDERY POSBUS 236, PETRUS STEYN, hendrikoostenbrink@gmail.com FREE STATE SEP TSEPO DOM TWEE BROERS DORMER STOET POSBUS 91, BARKLYOOS, tjaart@barkly.co.za EASTERN CAPE T 2BROERS T04

70 Dormer Ledelys Participant Society Code Name Address Telephone Fax Cellullar PROVINCE HDM Prefix Debtors No DOM UMGENI DORMERS P.O. BOX 458, HOWICK, com DOM UMPUKANE DORMERS POSBUS 15, CLOCOLAN, KWAZULU NATAL UM UMGENI FREE STATE PHR PHR U DOM MR K.C. VAN DER MERWE P.O. BOX 36, DE RUST, WESTERN CAPE EMB ELEVATION DOM VAN KERKEN DORMERS POSTNET SUITE 92, PRIVAATSAK X1672, EASTERN CAPE TVK VANKERKEN GRAHAMSTAD, DOM MNR. C.P. VAN ROOYEN POSBUS 1396, BETHLEHEM, FREE STATE VR VANOVIS V DOM VAN ROOYEN BOERDERY P/A GERRIE VAN ROOYEN, POSBUS 29397, DANHOF, FREE STATE GV VAN ROOYEN G DOM MNR. D.C. VAN ZYL DROERIVIER, POSBUS 38, RICHMOND, NORTHERN CAPE DZ DROERIVIER V DOM MNR. VAN ZYL P.H. DE V POSBUS 442, REITZ, samekoms@gmail.com FREE STATE VZ DANELLA V DOM B.E. VENTER & J HELDERHOEK DORMERS, POSBUS 67, mwctinn@mweb.co.za FREE STATE VE HELDERHOEK V05 REDDERSBURG, DOM VERZAMELING (EDMS) BPK POSBUS 40, MONTAGU, diedieter@gmail.com WESTERN CAPE VZS VERZAMELING DOM MNR. N.J.J. VISAGIE POSBUS 22544, EXTONWEG, FREE STATE NR NICALL V DOM MNR. P.J. VORSTER POSBUS 32866, FICHARDTPARK, BLOEMFONTEIN, pjvorster@vodamail.co.za FREE STATE PV LUNA DOM VOSLOO DORMERS POSBUS 44, KOPPIES, jl@vosven.co.za FREE STATE JLV JLV DOM WELGEPLAAS DORMERS POSBUS 444, BURGERSDORP, essex@nokwi.co.za NORTHERN CAPE HGM WELGEPLAAS DOM WELPIC DORMERS POSBUS 55, LADY GREY, welfruit@snowvalley.co.za EASTERN CAPE JP WELPIC DOM WELSHIRE BOERDERY BK POSBUS 214, WELGEGUND, RIVIERSONDEREND, christhysgr@gmail.com WESTERN CAPE HG HET KRUIS DOM MNR. S. WESSELS POSBUS 50470, WIERDAPARK, PRETORIA, sebastiaan@grasstech.co.za GAUTENG SY SYBELLA DOM WESSELSKOP DORMERS POSBUS 258, WINBURG, broedershalt@mymtnmail.co.za FREE STATE WVM WESSELSKOP DOM WILGEDANS BOERDERY POSBUS 645, FRANKFORT, wilgedans@gmail.com FREE STATE WZ WILGEDANS DOM MNR. P.U. WILLEMSE POSBUS 25, HEIDELBERG, uyswillemse@gmail.com WESTERN CAPE UW GOEDEVERWAGHTING DOM WILLIAM FOURIE POSBUS 19, HARTENBOS, hennhj@gmail.com WESTERN CAPE CWS MELHOR DOM ZISHWEZI TRADING PTY LTD POSBUS 70, BENONI, philip@tiga.co.za GAUTENG BDD ZISHWEZI

71 2018 DORMER 71

72 72 DORMER 2018