WENKE & RIGLYNE. om jou finansiële opvoeding te verbeter

Transcription

1 WENKE & RIGLYNE om jou finansiële opvoeding te verbeter W W W

2 W Wees slim n opvoedkundige veldtog oor finansiële sake Die hoof tema van hierdie finansiële geletterdheids veldtog is Wees slim en dit is gerig op individue sowel as mikro-, klein- en medium-grootte ondernemings in Namibië. Hierdie tema beteken dat deur finansiële opvoeding te ontvang, ontvang mens die kennis en wysheid om ingeligde besluite te neem oor die bestuur van geld. Hierdie boekie is die eerste in n reeks finansiële geletterdheids publikasies en fokus op begroting, besparing en besteding. Verdere onderwerpe, soos lenings en versekering, sal in die nabye toekoms volg. Die finansiële geletterdheids inisiatief mik daarna om, deur die gebruik van n kombinasie van boekies, plakkate, straat teater dramas, sowel as radio en televisie programme, bewustheid te skep van goeie en verantwoordelike gebruik van geld vir beide individue en besighede. Die Finansiële Geletterdheids Inisiatief is amptelik geloods in Maart 2012 en bestaan uit meer as 30 platform-vennootskap instellings. W W W

3 Woordelys van finansiële terme Balans Die bedrag geld wat jy in jou bankrekening het. Die balans kan positief (in krediet) of negatief (in debiet) wees. Bankrekening n Finansiële produk in jou naam wat jy gebruik om bv. geld te deponeer, onttrek en oor te dra. Besparings Geld of bates wat jy wegsit vir gebruik op n latere tyd. Byvoorbeeld, jy mag dalk gereeld spaar om in die toekoms n huis of motor te koop. Debietkaart n Plastiek kaart wat jou direkte toegang gee tot die geld in jou bankrekening, bv. deur geld te onttrek by n OTM (sien ook: OTM). n Debietkaart word ook gebruik om goedere te koop of vir dienste te betaal. Deposito n Bedrag geld wat in n bankrekening gesit word, of geld wat by iemand of n maatskappy gelos word om die aankoop van n item te verseker. EFO (Elektroniese Fondsoordrag) Elektroniese Fondsoordrag - die oordrag van fondse van een bankrekening na n ander deur die gebruik van n elektroniese metode soos internet bankdienste, n debietkaart ensovoorts. Elektroniese bankdienste n Manier om van bankdienste gebruik te maak wat toelaat dat onttrekkings, deposito s en die oordrag van geld voltooi kan word en inligting rakende n rekening elektronies verkry kan word deur die gebruik van fasiliteite soos n selfoon, die internet en OTM masjiene. Fooie/Koste Fooie wat deur n finansiële instelling gehef word vir die bestuur van jou finansiële produk en om die dienste te verskaf waarvan jy gebruik maak. Fooie word jaarliks, maandeliks of per diens wat gebruik word (bv. die oordrag of onttrekking van geld), gehef. Kontant Geld in die vorm van note en muntstukke. Krediet Krediet kan verskillende betekenisse hê. Krediet beteken om goedere en dienste nou te koop, maar later daarvoor te betaal, dikwels deur die geld in sekere bedrae terug te betaal oor n vasgestelde tydperk en deur n rentekoers te betaal (sien ook: lening). Krediet kan n transaksie op jou bankrekening wees wat wys dat geld in die rekening gaan. Dit kan ook die bedrag geld wat jy het beteken. Onttrekking Om geld uit n bankrekening te neem. Dit kan gedoen word deur die gebruik van n OTM, EFO of per tjek. OTM (Outomatiese Teller Masjien) Deur van n OTM gebruik te maak kan kliënte tot hul bankrekeninge toegang kry, bv. om kontant onttrekkings te maak of kredietkaart kontant voorskotte te kry, of om die balanse van hul rekeninge te kry. Rente n Bedrag wat gehef word vir die gebruik van geld. Byvoorbeeld, n finansiële instelling betaal n rentekoers aan n kliënt vir geld wat hy/sy in n spaarrekening betaal. n Finansiële instelling hef rente vir geld wat n kliënt leen (byv. lening, krediet). Selfoon Bankdienste Selfoon bankdienste is n term wat gebruik word vir bank transaksies wat per selfoon gedoen word (bv. betalings, lugtyd oordrag, rekening balans navrae, transaksies). Spaarrekening n Bankrekening waarin die geld wat jy spaar gedeponeer kan word of onttrek kan word. n Rentekoers word gewoonlik betaal vir die geld wat gedeponeer word en fooie word deur die bank gehef vir spesifieke dienste. Staat n Rekord wat alle transaksies wat op jou bankrekening gedoen is (bank, versekering, aftrede, ens) en enige fooie wat gehef is of rente wat betaal is, opsom. State word maandelik of jaarliks aan jou gestuur. Transaksies Die naam wat gegee word aan die beweging van geld soos deposito s en onttrekkings, of die oordrag van geld tussen bankrekeninge, besighede en individue.

4 W Wat is n begroting? n Begroting is n plan wat wys hoeveel jy kan spandeer teenoor dit wat jy verdien oor n gegewe tydperk, bv. weekliks, maandeliks of jaarliks. Dit gee jou riglyne oor hoeveel geld jy kan toeken vir verskillende behoeftes. Neem die volgende stappe om n begroting op te trek: 1. Skryf op n stuk papier neer wat jou basiese uitgawes is en hoeveel dit kos en vergelyk dit met jou inkomste. Besluit hoeveel jy elke week/maand wil bespaar. Die belangrikste is om te onthou om by jou begroting te hou om te voorkom dat jy te veel spandeer! 2. Soos jy beplan wat om te spandeer, moet jy altyd beplan hoeveel om te spaar. 3. As besigheidspersoon moet jy rekord hou van jou inkomste en uitgawes sodat jy beheer kan hê oor jou finansies! Begin begroot nou en vul die begrotingvorm aan die einde van hierdie boekie in! Onthou, as jy jou finansies goed beplan, sal jy altyd genoeg geld hê om te spandeer en te spaar. W For more information, visit

5 Trek n begroting op, skryf jou basiese uitgawes neer en hoeveel dit jou kos en vergelyk dit met jou inkomste. Besluit hoeveel geld jy elke week/maand wil spandeer. Iets baie belangrik is dat jy by jou begroting hou om te voorkom dat jy te veel geld spandeer!

6 N$ 300 SPAAR N$50 VIR 6 MAANDE 2. Soos jy beplan wat om te spandeer, moet jy altyd beplan hoeveel om te bespaar

7 Week 1: N$100 Week 2: N$125 Week 3: N$ 250 Week 4: N$ 100 Totale Verdienste: N$575 Uitgawes Water & Elektrisiteit: N$ 300 Nuwe Masjien: N$ 100 As besigheidspersoon moet jy altyd afsonderlik begroot vir jou besigheid en jou private finansies! 3. As besigheidspersoon, hou rekord van jou inkomste en uitgawes om beheer te hê van jou finansies!

8 W Wat beteken dit om te spaar? Dit is wanneer jy geld wegsit of stoor vir gebruik in die toekoms. Om te begin spaar, neem die volgende stappe: 1. Besluit waarvoor jy wil spaar. 2. Ontwikkel n spaarplan, en sit altyd geld weg aan die begin van die maand. 3. Spaar wat jy kan bekostig om te spaar. 4. Kyk rond vir die beste prys en kwaliteit. 5. Spaar geld wat jy nie hoef te spandeer nie. 6. Besluit waar jy jou spaargeld wil hou. 7. Wanneer jy op n spaar opsie besluit, moenie vergeet om die rentekoerse en fooie te vergelyk nie. 8. Vra ander mense hoe hulle spaar, bv. vir die nabye toekoms of vir aftrede en bespreek verskillende spaar opsies met hulle. Onthou, wat rêrig saak maak wanneer jy geld spaar is nie die bedrag wat jy spaar nie, maar die ontwikkeling van n gewoonte en die vermoë om daarby te hou. W Vir meer inligting, besoek

9 HUIS? MOTOR? OPVOEDING? 1. Besluit waarvoor jy wil spaar.

10 2. Ontwikkel n spaarplan, en sit altyd geld weg aan die begin van die maand. DOELWIT: N$ 500 IN 5 MAANDE SPAAR N$ 100 N MAAND

11 3. Spaar wat jy kan bekostig om te spaar.

12 SHOP A SHOP A N$ 13 SHOP B N$ 15 SHOP B 4. Kyk rond vir die beste prys en kwaliteit.

13 SPAAR DIE GELD SPLINTERNUUT GEBRUIK, MAAR STEEDS GOED KOOP NET WAT EK NODIG HET 5. Spaar geld wat jy nie hoef te gebruik nie.

14 BANK OF POSKANTOOR? SPAAR OPSIES PENSIOENFONDS? SPAARKLUB? (stokvel, Okuluumbila) BATES? 6. Besluit waar jy jou spaargeld gaan hou.

15 7. Wanneer jy op n spaar opsie besluit, moenie vergeet om die rentekoerse en fooie te vergelyk nie WAT IS DIE VOORWAARDES EN FOOIE?

16 EK KOOP VEE EN SPAAR BY DIE BANK WAT VAN N SPAARKLUB? EK HET N SPAARKLUB PROBEER, DIT WERK OOK GOED! 8. Vra ander mense hoe hulle spaar, bv. vir die nabye toekoms of vir aftrede en bespreek verskillende spaar opsies met hulle.

17 Wat is my opsies as ek wil spaar? Spaarrekening Vaste deposito Spaarklub In bates (vee, grond, masjien, motor, ens) Aftrede / pensioenfonds Waar kan ek spaar? Bankinstellings Poskantoor spaarrekening Spaarklub (stokvel, okwiiumbila) Versekeringsmaatskappye (byv. lewensversekering) Aftrede / pensioenfonds W

18 W Wat beteken dit om te spandeer? Dis die uitbetaal van geld vir goedere en dienste en basiese behoeftes soos kos, n yskas, klere, mediese sorg, behuising, skoolfooie, ens. Neem die volgende stappe om te verseker dat jy jou geld op n wyse manier spandeer: 1. Om jou uitgawes te beheer, maak n lys van dit waarop jy geld moet spandeer, skryf neer hoeveel dit kos en besluit op die mees relevante uitgawes. 2. Moenie al jou geld spandeer nie, spaar van die geld. 3. Leef binne jou vermoë sodat jy kan spaar. 4. Spandeer slegs jou geld op dit wat jy nodig het. Onthou, slim spandering sal jou geld bespaar. W Vir meer inligting, besoek

19 2012 UITGAWES SKOOLFOOIE MEDIE FONDS HUIS 1. Om in beheer te bly van jou finansies, maak n lys van diedinge waarop jy geld moet spandeer, vul in hoeveel dit kos en besluit op dit wat die mees relevant is.

20 INKOMSTE N$ 500 LEWENSKOSTE N$450 SPAAR N$50 2. Moenie al jou geld spandeer nie, spaar daarvan.

21 SPAAR N$ 20 PER WEEK geen skuld = geen bekommernisse 3. Lewe binne jou vermoë sodat jy kan spaar. GEEN SPAARGELD bekommerd oor hoe om alles te betaal, hoër risiko vir skuld

22 ? 4. Spandeer slegs op dit wat jy benodig.

23 jaar:... BudgetW maand:... Totale inkomste (N$) - per maand Koste van noodsaaklikhede (N$) - per maand Totale lewenskoste (N$) - per maand Ek spaar reeds N$... per maand op die oomblik. Geld wat oor is vir addisionele besparing (N$) - per maand Hoe en waar gaan ek hierdie addisionele geld spaar? Behuising Familie & Kinders Selfoon koste Klere Elektrisiteit Instandhouding / Herstelwerk Verband / Huur Middagete geld Ondersteuning vir familielede Skoolfooie Telefoonrekening (landlyn) Skoolbenodighede Voorraad Sport klub / vereniging Vullis verwydering Geskenke (Verjaardae...) Water Speelgoed / speletjies Vervoer Vervoer Bus / Taxi Brandstof Persoonlike Sorg Skoonheid Lisensiëring Klere Instandhouding Motor betaling Hare / naels Gesondheid / Sport klub Mediese fonds / Medikasie Organisasie fooie Finansies Krediet terugbetalings Versekering 1 bv. Motor Versekring 2 bv. Begrafnis Versekering 3 bv. Lewensversekering Vee / Troeteldiere Kos Versorging Medies Speelgoed Kos Uiteet Kruideniersware Notas Om hierdie begrotingsvorm af te laai, besoek

24 jaar:... BudgetW maand:... Totale inkomste (N$) - per maand Koste van noodsaaklikhede (N$) - per maand Totale lewenskoste (N$) - per maand Ek spaar reeds N$... per maand op die oomblik. Geld wat oor is vir addisionele besparing (N$) - per maand Hoe en waar gaan ek hierdie addisionele geld spaar? Behuising Familie & Kinders Selfoon koste Klere Elektrisiteit Instandhouding / Herstelwerk Verband / Huur Middagete geld Ondersteuning vir familielede Skoolfooie Telefoonrekening (landlyn) Skoolbenodighede Voorraad Sport klub / vereniging Vullis verwydering Geskenke (Verjaardae...) Water Speelgoed / speletjies Vervoer Vervoer Bus / Taxi Brandstof Persoonlike Sorg Skoonheid Lisensiëring Klere Instandhouding Motor betaling Hare / naels Gesondheid / Sport klub Mediese fonds / Medikasie Organisasie fooie Finansies Krediet terugbetalings Versekering 1 bv. Motor Versekring 2 bv. Begrafnis Versekering 3 bv. Lewensversekering Vee / Troeteldiere Kos Versorging Medies Speelgoed Kos Uiteet Kruideniersware Notas Om hierdie begrotingsvorm af te laai, besoek

25 jaar:... BudgetW maand:... Totale inkomste (N$) - per maand Koste van noodsaaklikhede (N$) - per maand Totale lewenskoste (N$) - per maand Ek spaar reeds N$... per maand op die oomblik. Geld wat oor is vir addisionele besparing (N$) - per maand Hoe en waar gaan ek hierdie addisionele geld spaar? Behuising Familie & Kinders Selfoon koste Klere Elektrisiteit Instandhouding / Herstelwerk Verband / Huur Middagete geld Ondersteuning vir familielede Skoolfooie Telefoonrekening (landlyn) Skoolbenodighede Voorraad Sport klub / vereniging Vullis verwydering Geskenke (Verjaardae...) Water Speelgoed / speletjies Vervoer Vervoer Bus / Taxi Brandstof Persoonlike Sorg Skoonheid Lisensiëring Klere Instandhouding Motor betaling Hare / naels Gesondheid / Sport klub Mediese fonds / Medikasie Organisasie fooie Finansies Krediet terugbetalings Versekering 1 bv. Motor Versekring 2 bv. Begrafnis Versekering 3 bv. Lewensversekering Vee / Troeteldiere Kos Versorging Medies Speelgoed Kos Uiteet Kruideniersware Notas Om hierdie begrotingsvorm af te laai, besoek

26 FGI PLATFORM VENNOTE Aflatoun Child Social and Finance Education Agribank Bank of Namibia Bankers Association of Namibia Bank Windhoek Development Bank of Namibia Fides Bank Namibia Fides Microinsurance Initiative Namibia First National Bank of Namibia Ltd. Government of Republic of Namibia - Ministry of Education - Ministry of Finance - Ministry of Justice - Ministry of Trade and Industry Investment Managers Association Namibia Kongalend Financial Services Life Assurers Association of Namibia Medical Aid Fund Administrators Forum Micro Lenders Association of Namibia Namibia Association for Medical Aid Funds Namibia Business Innovation Centre Namibia Chamber of Commerce and Industry Namibia Competition Commission Namibia Consumer Trust Namibia Insurance Brokers Association Namibian Employers Federation Namibian Financial Institutions Supervisory Authority Namibian Financial Sector Charter Nam-Mic CellCard Nam-Mic Financial Services Namibia Post Nangof Trust National Planning Commission National Union of Namibian Workers Ndapunikwa Investments Nedbank Namibia Retirement Funds Institute of Namibia SMEs Compete Standard Bank Namibia

27 Oor die Finansiële Geletterdheid Inisiatief Die Finansiële Geletterdheid Inisiatief (FGI) is n nasionale platform om die finansiële opvoeding van individue en mikro-, klein- en medium-groote ondernemings te verbeter. Meer as 30 platform vennote van die Namibiese publieke, private en burgerlike samelewing streef daarna om die behoeftes in die area van finansiële geletterdheid en verbruikersbeskerming in n gekoördineerde poging aan te spreek. Die FGI is in 2009 deur die Ministerie van Finansies, met die ondersteuning van die Duitse Onderneming vir Internasionale Samewerking (GIZ), begin. Wat is finansiële geletterdheid? Ons verstaan finansiële geletterdheid as die vermoë om ingeligte en effektiewe besluite te neem oor die gebruik en bestuur van geld, en die kennis en vermoë wat oorgedra word deur finansiële opvoeding. Dit sluit die volgende in: Die bestuur van persoonlike- en besigheidsfinansies beplanning, begroting, besparing en die neem van finansiële besluite. Die kies van finansiële produkte en dienste om te weet watter finansiële dienste of produkte beskikbaar is, bv. spaarrekeninge, huislenings, versekeringsprodukte, ens. Kennis van die verskillende tipes finansiële instellings in Namibië, bv. banke, versekeringsmaatskappye, mediese fonds verenigings, ens. Om kennis van jou regte as n gebruiker van finansiële produkte en dienste te hê, sowel as om te weet waarheen om te gaan vir finansiële advies in die geval van n navraag of dispuut.

28 Kontakbesonderhede: Finansiële Geletterdheid Inisiatief Sekretariaat Ministerie van Finansies Fiscus Gebou, Grond vloer Privaatsak Windhoek Tel: Faks: Vir meer inligting, besoek of kontak ons by (40c/sms) of *Oor al 3 netwerke, terme en voorwaardes geld.