IMUNOHISTOHEMIJSKA EKSPRESIJA ONKOPROTEINA p53 U VILMSOVOM TUMORU U ODNOSU NA HISTOLOŠKE KOMPONENTE, HISTOLOŠKE TIPOVE I PREOPERACIONU HEMIOTERAPIJU

Transcription

1 RADOVI BIBLID: , 136(2008) Suppl 4, p UDC: IMUNOHISTOHEMIJSKA EKSPRESIJA ONKOPROTEINA p53 U VILMSOVOM TUMORU U ODNOSU NA HISTOLOŠKE KOMPONENTE, HISTOLOŠKE TIPOVE I PREOPERACIONU HEMIOTERAPIJU Slaviša ÐURIÈIÆ 1, Dragomir ÐOKIÆ 1, Dragana VUJIÆ 1, Gordana BASTA-JOVANOVIÆ 2, Vera TODOROVIÆ 3, Sawa RADOJEVIÆ-ŠKODRIÆ 2, Slaviša ZDRAVKOVIÆ 1, Gordan M. VUJANIÆ 4 1 Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije Dr Vukan Èupiæ, Beograd; 2 Institut za patologiju, Medicinski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd; 3 Institut za medicinska istraživawa, Univerzitet u Beogradu, Beograd; 4 Odeqewe za patologiju, Medicinski fakultet, Univerzitet u Kardifu, Kardif, Velika Britanija KRATAK SADRŽAJ Uvod Iako su mu ta ci je tu mor skog su pre sor skog ge na p53 u Vil mso vom (Wilms) tumoru (VT) retke, imunohistohemijska eks pre si ja on ko pro te i na p53 je čes t a. St ud ij e o i m u n o e k s p r e s i j i p53 u VT su ma lo broj ne, a wi ho vi re zul ta ti kon tradik tor ni. Ciq rada Ciq ra da je bi la pro ce na imu no hi sto he mij ske eks pre si je p53 u od no su na hi sto lo ške kom po nen te VT, his t o l o š ke t ip ov e V T i p r im ew en u p r eop er ac ion u he m i o t e r a p i j u. Metod rada Analizirano je 79 primarnih VT koji su operisani u Institutu za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbi je Dr Vu kan Ču pić u Be o gra du u pe ri o du go di ne. Bo le sni ci su le če ni pre ma pro to ko li ma SIOP. Svi tum o r i s u p on ov o k l as if ikov an i u s k l ad u s k r it er i j u m i m a Re v i d i r a n e SIOP r a d n e k l a s i f i k a c i j e t u m o r a bu b r e g a ko d d e c e (20 01). M on ok l o ns ko a nt it el o DO-7 (DAKO) p r i m e w e n o j e z a o t k r i v a w e o n ko p r o t e i n a p53 imu no hi sto he mij skim me to dom iz uzo ra ka uklo pqe nih u parafin. Procena imu no po zi tiv no sti p53 vr še na je se mi kvan ti ta tiv nim me to dom. Rezultati Imu no ek spre si ja p53 i m al a j e i zr az it u r e g i o n a l n u v a r i j a b i l n o s t i b i l a p o d j e d n a k a u b l a s t e m s koj i e p i - tel noj kom po nen ti VT, dok je u stro mal noj bi la iz ra zi to ni ža (p<0,001). Imu no po zi tiv nost p53 zna čaj n o j e p o v e z a n a s hi sto lo škim ti po vi ma VT (p=0,039). Eks ten ziv ni ja je u ana pla stič noj kom po nen ti VT ne go u ne a na pla stič nim kom pon e n t a m a V T, a l i r a zl ike u i m un oe ks p r es ij i i zm eđu VT ti pa di fu zne ana pla zi je i ne a na pla stič nih ti po va i ti pa fokal ne ana pla zi je ipak ni su bi le sta ti stič ki zna čajne (p=0,10). Pet VT bla stem skog ti pa bi lo je imu no po zi tiv no, a četi ri imu no ne ga tiv no. Ni su po sto ja le raz li ke u imu no po zi tiv no sti p53 iz me đu tumora leče nih pre o pe ra ci o nom hemi o te ra pi jom i pri mar no ope ri sa nih tu mo ra (p=0,88). Zakqučak Imu no hi sto he mij ska eks pre si ja p53 zna čaj no je ve ća u blastemskoj i epitelnoj nego u stromalnoj komponenti VT i zna čaj no je po ve za na s hi sto lo škim ti po vi ma VT. Eks ten ziv ni ja je u ana pla stič noj kom po nen ti, ali raz li ke u imu no po zi tiv no sti p53 iz me đu ti pa di fu zne ana pla zi je i osta lih ti po va VT ipak ni su sta ti stič ki zna čaj ne. Pre o per a c i o n a hem iot er ap ij a n e u t iče zna čajn o n a i m un o e k s p r e s i j u p53 kod VT. Kqučne reči: Vilmsov tumor; nefroblastom; klasifikacija; tumorski supresorski protein p53; imunohistohemija; hemioterapija UVOD Mutacija supresorskog gena p53 je naj èe šæi ge netski poremeæaj u kancerogenezi. Funkcionalna inaktivacija wegovog proteinskog proizvoda, proteina p53, do vo di do ma lig ne tran sfor ma ci je æe li je. Imunohistohemijska identifikacija proteina p53 ima prognostièki znaèaj u najèešæim tumorima odraslih qu di [1]. Ulo ga p53 u nastanku solidnih tumora kod dece još nije dovoqno poznata [2, 3]. Vil msov (Wilms) tu mor (VT) ili ne fro bla stom naj èe šæi je tu mor bu bre ga kod de ce. Kao i dru gi embri o nal ni tu mo ri, ima me šo vi tu hi sto lo šku graðu, ko ju u raz li èi tim pro por ci ja ma èi ne jed na, dve ili najèešæe tri komponente: blastemska, epitelna i stromalna. Usavršavawem hirurške tehnike i zraène terapije, a posebno uvoðewem multimodalne hemioterapije sa dva ili tri agensa, ukupno preživqavawe bo le sni ka sa VT da nas je ve æe od 90%. Du go go di šwe mul ti cen triè ne stu di je u okvi ru amerièke nacionalne grupe (NWTS) i Meðunarodnog udružewa pedijatrijskih onkologa (SIOP) potvrdile su da su histološka graða i proširenost tumora dva najvažnija parametra za odluku o terapiji. Prema terapijskim protokolima SIOP, le èe we VT kod de ce uzrasta od šest meseci poèiwe preoperacionom hemioterapijom (PH), koja izaziva regresivne promene u tu mo ru (uglav nom ne kro zu) i sma we we vo lu me na tumora. Leèewe posle operacije odreðuje se na osnovu histološke graðe, koja se procewuje nakon resekcije tu mo ra [4]. Na laz vi še od 90% ne kro tiè ne tu morske ma se po sle pri me ne PH ima iz ra zi to po vo qan prognostièki znaèaj [5]. PH razlièito deluje na histološke komponente VT tako što izaziva masivno uništavawe nediferencirane, visoko proliferacione blastemske komponente, s poslediènim poveæawem proporcionalne zastupqenosti boqe diferenciranih komponenti koje su rezistentnije na hemi- 298

2 oterapiju [5]. Anaplazija tumorskih æelija se nalazi kod oko 5% tumora i jedini je kriterijum nepovoqne prognoze kod prethodno neleèenih VT. Biološkoj osobini agresivnosti tumora u savremenoj eri hemio te ra pi je pri dru ži la se bi o lo ška oso bi na sen zitivnosti na antitumorske agense. U studiji Bekvita (Beckwith) i sa rad ni ka [6] po ka za no je da je bla stem ska komponenta VT najagresivnija, ali i najosetqivija na hemioterapiju, dok epitelna i stromalna komponenta ispoqavaju upravo obrnute biološke osobine. Anaplastiènu komponentu odlikuje agresivnost, ali i izrazita rezistencija na hemioterapiju. Anaplazija je pokazateq rezistencije æelija na hemioterapiju i za is hod bo le sti kquè na je we na ras po de la u tu morskom tkivu. Samo VT sa difuznom anaplazijom svrsta ni su u gru pu ne po voq ne prog no ze, dok se fo kalna anaplazija ne smatra dodatnim negativnim prognostièkim faktorom [7]. Na osnovu navedenih analiza, a posebno nakon rezultata multicentriène studije VT SIOP-9 [8], formirana je aktuelna Revidirana SIOP radna klasifikacija tumora bubrega kod dece (Tabela 1) [9]. U delu klasifikacije za tumore leèene PH tipovi blastemskog, epitelnog i stromalnog VT definisani su tako da obavezno sadrže bar jednu treæinu od nekroze pošteðenog (vijabilnog) tkiva i u wemu najmawe dve treæine (65%) odgovarajuæe histolo ške kom po nen te, s tim što epi tel ni i stro mal ni tip ne sme ju da sa dr že vi še od 10% bla stem ske komponente. U mešovitom tipu nijedna komponenta ne sa èi wa va dvo tre æin sku ma su vi ja bil nog tu mor skog tkiva, a blastemska komponenta premašuje limit od 10% mase tumora. U regresivnom tipu vijabilna masa tumora je mawa od jedne treæine. U pomenutoj studiji SIOP [8] utvrðeno je da dijagnoza blastemskog tipa VT posle PH ima izrazito nepovoqan prognostièki zna èaj, zbog èe ga je ovaj tip iz gru pe sred weg ri zi ka prebaèen u grupu VT visokog. Perzistencija znaèajne blastemske komponente posle PH ukazuje na postojawe neoplastiènog æelijskog klona rezistentnog na hemioterapijske agense [10]. Uprkos ogromnom napretku u leèewu, i danas nailazimo na decu sa VT prognostièki povoqne histološke graðe koji ne reaguje na hemioterapiju ili kod kojeg dolazi do relapsa tumora tokom ili nakon zavr šet ka le èe wa pre ma stan dar di zo va nim pro to koli ma [11-13]. Zbog to ga se ula žu na po ri u iden ti fikaciji novih genetskih i drugih faktora koji mogu da budu uzrok takvom ponašawu tumora. Na kon pr ve stu di je Ve be ra (Weber) i sa rad ni ka [14] i u nekoliko kasnijih studija utvrðeno je da su alteracije gena p53 u VT ret ke [15]. Za raz li ku od toga, u nekoliko studija je utvrðeno da je imunohistohemijska ekspresija proteina p53 u VT èe sta [15-23]. Imunohistohemijsko otkrivawe proteina p53 po sledica je wegove poremeæene funkcije ili pak wegove inaktivacije usled stvarawa nefunkcionalnih kompleksa sa drugim proteinima, a u odsustvu alteracija ge na p53 [15, 19, 21, 24, 25]. Al te ra ci je ge na p53 otkrivene su mnogo èešæe u anaplastiènom nego u nea na pla stiè nom VT [17, 26, 27]. Pret po sta vqa se da je nastanak anaplastiène komponente VT posledica klonalne ekspanzije æelija izazvane ili podstaknute mutacijom gena p53 [15, 28]. Prema nalazima nekih studija, i imunohistohemijska ekspresija p53 zna èajno je izraženija u anaplastiènim nego u neanaplastiè nim VT [16, 18], ali ta kvi re zul ta ti ni su do bije ni u svim is tra ži va wi ma [22, 23]. Hemioterapijski agensi pokreæu apoptozu tumorskih æelija putem aktivacije gena p53. Kod tumorskih æelija s povišenom ekspresijom p53 zabeleženi su TABELA 1. Revidirana SIOP radna klasifikacija tumora bubrega kod dece (2001). TABLE 1. Revised SIOP working classification of renal tumors of childhood (2001). Za pretretirane tumore For pretreated cases Tumori niskog Low risk tumours Tumori sredweg Intermediate risk tumours Tumori visokog High risk tumours [Mezoblastni nefrom] [Mesoblastic nephroma] Cistični parcijalno diferencirani nefroblastom Cystic partially differentiated nephroblastoma Potpuno nekrotični nefroblastom Completely necrotic nephroblastoma Nefroblastom epitelni tip Nephroblastoma epithelial type Nefroblastom stromalni tip Nephroblastoma stromal type Nefroblastom mešoviti tip Nephroblastoma mixed type Nefroblastom regresivni tip Nephroblastoma regressive type Nefroblastom fokalna anaplazija Nephroblastoma focal anaplasia Nefroblastom blastemski tip Nephroblastoma blastemal type Nefroblastom difuzna anaplazija Nephroblastoma diffuse anaplasia [Svetloćelijski sarkom bubrega] [Clear cell sarcoma of the kidney] [Rabdoidni tumor bubrega] [Rabdoid tumour of the kidney] Za tumore primarno lečene nefrektomijom For primary nephrectomy cases Tumori niskog Low risk tumours Tumori sredweg Intermediate risk tumours Tumori visokog High risk tumours [Mezoblastni nefrom] [Mesoblastic nephroma] Cistični parcijalno diferencirani nefroblastom Cystic partially differentiated nephroblastoma Neanaplastični nefroblastom i wegove varijante Non-anaplastic nephroblastoma and its variants Nefroblastom fokalna anaplazija Nephroblastoma focal anaplasia Nefroblastom difuzna anaplazija Nephroblastoma diffuse anaplasia [Svetloćelijski sarkom bubrega] [Clear cell sarcoma of the kidney] [Rabdoidni tumor burega] [Rabdoid tumour of the kidney] * U uglastim zagradama su navedeni tumori koji ne pripadaju podtipovima Vilmsovog tumora * Tumours which do not belong to nephroblastoma are in squared brackets 299

3 atenuacija apoptoze, poveæana rezistencija na hemioterapijske agense i selektivan rast tumorskih æeli ja [16, 19, 21, 23, 28]. CIQ RADA Ciq ove studije je bila procena imunohistohemijske ekspresije p53 u odnosu na histološke komponente i histološke tipove VT odreðene prema kriteriju mi ma no ve kla si fi ka ci je SIOP, kao i u od no su na primewenu preoperacionu hemioterapiju (PH). Ciq studije nije bilo ispitivawe prognostièkog znaèaja imunoekspresije p53 u VT. METOD RADA Bolesnici, uzorci tumora i patohistološka analiza Studijom je obuhvaæeno 79 bolesnika s primarnim VT koji su leèeni u Institutu za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije Dr Vukan Èupiæ u Beogradu u periodu godine. Kod svih bolesnika dijagnoza i leèewe su izvedeni u skladu s protokolima SIOP. Uzorci tumorskog tkiva bojeni su standardnim metodom hematoksilinom i eozinom i reklasifikova ni pre ma kri te ri ju mi ma Re vi di ra ne SIOP rad ne klasifikacije tumora bubrega kod dece iz godine (Ta be la 1) [9]. I tu mo ri ko ji su pri mar no le èe ni hirurški klasifikovani su prema delu klasifikacije za tumore leèene PH, kako bi bilo moguæe uporeðivawe imunoekspresije p53 izmeðu histoloških tipova VT u odnosu na primewenu terapiju. Anaplazija je odreðivana prema standardnim kriterijumima za VT [29]. Stadijum bolesti odreðivan je prema kriteri ju mi ma SIOP, s tim što je u skla du s no vom kla sifikacijom stadijum II N+ (stadijum II uz metastaze u regionalnim limfnim èvorovima) prebaèen u stadijum III [9]. Analizom su obuhvaæena èetiri sinhrona bilateralna tumora. Kod wih je analizirano tumorsko tkivo iz bubrega odstrawenog totalnom nefrektomijom. Analizom nisu obuhvaæeni VT iz grupe niskog ri zi ka, po što oni ne sa dr že do voq no vi ja bilnog tumorskog tkiva, kao ni tumori iz kongenitalno spojenih bubrega. Pregledani su preseci iz najmawe tri, a najviše 30 parafinskih blokova za svaki tumor (proseèno 10,72 preseka, medijana 10). Određivawe ekspresije proteina p53 imunohistohemijskim metodom Za ot kri va we pro te i na p53 pri me we ni su mo noklonsko mišje, antihumano antitelo (DO-7, DAKO, Glo strup, Dan ska) i vi so ko sen zi ti van i spe ci fièan streptavidin biotin kompleksni imunohistohe mij ski me tod (LSAB + /HRP), u ko jem je strep ta vidin obeležen peroksidazom rena, a kao hromogen korišæen je 3,3 -diaminobenzidin. Samo izrazito jedarno bojewe uzimano je kao imunopozitivnost p53. Imunohistohemijska bojewa izvršena su uz kontrolu kvaliteta i specifiènosti bojewa primenom pozitivnih i negativnih kontrola prema propozici ja ma UK NE QAS [30, 31]. Semikvantitativna procena imunohistohemijske ekspresije proteina p53 U ana li zi ra nim uzor ci ma tu mor skog tki va procewivani su ekstenzitet i varijabilnost ekspresije onkoproteina p53. Procena stepena imunoreaktivno sti vr še na je pu tem tri me re wa na po 100 tu morskih æelija na svakom tkivnom preseku. Krajwi procenat imunopozitivnih æelijskih jedara u odnosu na uku pan broj mi kro skop ski pre gle da nih tu mor skih æelija izraèunavan je kao sredwa vrednost svih merewa za celi tumor i posebno za sve tri histološke komponente. Stepen imunopozitivnog bojewa oznaèen je indeksima na sledeæi naèin: 0 je oznaèavala izostanak pozitivnog bojewa, 1 se odnosio na 1-25% po zi tiv nih æe li ja, 2 na 26-50% po zi tiv nih æeli ja, 3 na 51-75% po zi tiv nih æe li ja, a 4 na % po zi tiv nih æe li ja. Va ri ja bil nost bo je wa unu tar tumora oznaèavana je kao 1 homogeno, 2 heterogeno i 3 fo kal no. Za sva ki tu mor ana li zi ran je po je dan pre sek iz uzo ra ka iz jed nog do tri pa ra fin ska blo ka, proseèno 1,95 0,68 uzoraka po tumoru (medijana 2,0). Kao granica pozitivne imunoekspresije p53 od reðena je proseèna vrednost indeksa za sve ispitivane tumore, što odgovara proseènoj vrednosti procenta imunopozitivnih æelija i u skladu je s preporukama iz ranijih relevantnih imunohistohemijskim stu di ja [32, 33]. Taj pri stup pri me wen je u dve no vije studije imunoekspresije p53 u VT, u ko ji ma je granica imunopozitivnosti postavqena na 20% [15, 23]. Proseèni indeksi imunoekspresije p53 uporeðivani su u odnosu na histološke komponente VT i tip primewene terapije (preoperaciona hemioterapija ili pri mar na hi rur gi ja). Pro cen tu al na za stu pqenost imunopozitivnih tumora u odnosu na sve tumore u odgovarajuæim grupama uporeðivana je u odnosu na histološke tipove VT i tip primewene terapije. Statistička analiza podataka Za sta ti stiè ku ana li zu re zul ta ta pri po re ðe wu uèe sta lo sti i pro por ci ja ko ri šæe ni su Fi še rov (Fisher) test i 2 -test uz Jej tso vu (Yates) ko rek ci ju u sluèajevima malih frekvencija. Poreðewe medijana i sredwih vrednosti vršeno je Man-Vitnijevim (Mann- Whitney) testom i Studentovim (Student) t-testom. 300

4 REZULTATI Osnovne odlike ispitivanih bolesnika prikazane su u tabeli 2. Nije bilo statistièki znaèajne razlike u raspodeli prema uzrastu, strani tumora i stadijumu bolesti izmeðu grupe bolesnika sa VT leèenih PH i grupe bolesnika leèenih primarno hirurški. U grupi bolesnika leèenih primarno hirurški bilo je znaèajno više devojèica nego deèaka. U tabeli 3 prikazane su odlike imunohistohemijske ekspresije p53 kod svih 79 VT i po seb no u od nosu na hi sto lo ške kom po nen te, ukqu èu ju æi i ne a na- pla stiè na i ana pla stiè na pod ruè ja tu mo ra. Is pitana je i razlika imunoekspresije u odnosu na primewenu terapiju. Imunoekspresija p53 bi la je podjed na ka u bla stem skoj i epi tel noj, dok je u stro malnoj komponenti bila izrazito niža (p<0,001) (Slika 1). Proseèan indeks imunoekspresije p53 u ce lom tu mor skom tki vu i po seb no u sva koj od tri kom ponen te bio je ne što ve æi kod VT ko ji su pri mar no leèeni hirurški nego primenom PH, ali razlike nisu bile statistièki znaèajne. Uoèena je regionalna varijabilnost imunohistohe mij skog bo je wa p53. Pro se èan in deks re gi o nal ne TABELA 2. Osnovne odlike ispitanika. TABLE 2. Study group characteristics. Parametar Parameter Uzrast (meseci) Age (months) Pol Sex Strana tumora Tumour side Stadijum tumora Clinicopathologic stage TABELA 3. Indeks* imunohistohemijske ekspresije p53 u odnosu na histološke komponente Vilmsovog tumora i primeweno lečewe. TABLE 3. Index* of p53 immunohistochemical expression in relation to histological components of Wilms tumour and type of treatment. Celi tumor (sve komponente) Complete tumour (all components) Ukupno Total Bolesnici lečeni primenom PH Patients treated with PC Bolesnici primarno lečeni hirurški Patients primary surgically treated Prosek±SD Mean±SD 49.8± ± ±38.8 Raspon Range =0.27 Medijana Median Muški Male Ženski Female =0.04 Desno Right Levo Left =0.91 Obostrano Bilateral I 52 (65.8%) 46 (69.7%)* 6 (46.1%)* =0.18 II 6 (7.6%) 4 (6.1%)* 2 (15.4%)* =0.55 III 15 (19.0%) 11 (16.7%)* 4 (30.8%)* =0.42 IV 2 (2.5%) 2 (3.0%) - - V 4 (5.1%) 3 (4.5%)* 1 (7.7%)* =0.82 Ukupno Total 79 (100%) 66 (100%) 13 (100%) * p=0.42 PH preoperaciona hemioterapija / PC preoperative chemotherapy Histološka komponenta Histological component Epitelna Epithelial PHT PH Σ PCT PS Parametar Parameter Blastemska Blastemal Stromalna Stromal Σ PH PHL PHT PH PHT PH Σ Σ PC PS PCT PS PCT PS Broj tumora Number of tumours Prosek Mean ** ** ** SD Med Max Min p =0.24 =0.62 =0.34 =0.09 * 0 0% imunopozitivnih ćelija; %; %; %; %; ** p<0,001 Σ svi tumori; PH preoperaciona hemioterapija; PHL primarno hirurško lečewe; SD standardna devijacija; Med medijana; Max najveća vrednost; Min najmawa vrednost * 0 0% of immunopositive cells; %; %; %; %; ** p<0.001 Σ all tumours; PC preoperative chemotherapy; PS primary surgery; SD standard deviation; Med median; Max maximum; Min minimum p 301

5 varijabilnosti pozitivne imunoekspresije p53 bio je 1,7±0,7, sa me di ja nom na in dek su 2, pa se mo že zakquèiti da je dominantna distribucija pozitivnog imunohistohemijskog bojewa bila heterogena (Slika 2). Nukleusna imunopozitivnost p53 zabeležena je u mnogo veæem broju æelija u podruèjima anaplastiè- SLIKA 1. Upadqiva razlika između jedarne imunopozitivnosti p53 ćelija blastemske i epitelne komponente i imunonegativnost p53 ćelija stromalne komponente Vilmsovog tumora. FIGURE 1. Remarkable difference between nuclear p53 immunopositivity of cells in the blastemal and epithelial components and p53 immunonegativity of cells in the stromal Wilms tumour component. ne histološke graðe u odnosu na podruèja neanaplastiène graðe, što je bilo posebno upadqivo kod VT ti pa fo kal ne ana pla zi je. Ipak, i po je di naè ne anaplastiène æelije bile su imunonegativne (Slika 3). Prag po zi tiv ne imu no ek spre si je od re ðen je na osnovu proseène vrednosti indeksa proporcionalne zastupqenosti imunopozitivnih æelija za sve ispitivane tumore. Proseèna vrednost bila je 1,7±0,9 (me di ja na 1), pa su u VT sa po zi tiv nom imu no ekspresijom p53 klasifikovani oni s indeksom 2, 3 i 4, tj. tu mo ri sa vi še od 25% imu no po zi tiv nih æelija, a u VT sa negativnom imunoekspresijom oni s in dek som 0 i 1, tj. sa eks pre si jom jed na kom ili mawom od 25% æe li ja. Na grafikonu 1 vidi se da je raspodela tumora u odnosu na imunopozitivnost p53 bila znaèajno pove za na s hi sto lo škim ti po vi ma VT (p=0,039). Analizirawem imunohistohemijske reaktivnosti p53 po histološkim tipovima VT, uoèavaju se znaèajne razlike samo kod tipa difuzne anaplazije (sva èetiri tumora imunopozitivna; p=0,03) i ti pa fo kal ne anaplazije (sva tri tumora imunonegativna; p=0,05). Pet VT blastemskog tipa bilo je imunopozitivno, a èeti ri imu no ne ga tiv no. Me ðu tim, dvo stra nim po reðe wem pro por ci ja imu no po zi tiv nih tu mo ra iz meðu razlièitih histoloških tipova, ni u jednoj kombinaciji nisu uoèene statistièki znaèajne razlike, ali su one ipak bi le naj ve æe pri po re ðe wu ti pa difuzne anaplazije sa stromalnim tipom (p=0,06) i tipa difuzne anaplazije sa tipom fokalne anaplazije (p=0,06). Razlika u imunopozitivnosti nije bilo ni prilikom poreðewa tumora sa difuznom anaplazijom (4/4) i svih osta lih tu mo ra (34/75; p=0,10). Znaèajnih TABELA 4. Imunoekspresija p53 u odnosu na histološke tipove Vilmsovog tumora i primenjeno lečenje (n=79). TABLE 4. Immunexpresion of p53 in relation to histological types of Wilms tumour and type of treatment (n=79). SLIKA 2. Izrazita heterogenost imunohistohemijske ekspresije p53 u Vilmsovom tumoru. FIGURE 2. Remarkable heterogeneity of p53 immunohistochemical expression in Wilms tumour. SLIKA 3. Jaka jedarna imunopozitivnost p53 u velikom procentu ćelija anaplastične komponente Vilmsovog tumora. FIGURE 3. Intense nuclear p53 immunopositivity in high percantage of cells in the anaplastic Wilms tumour component. Histološki tip Histological type Broj tumora s imunopozitivnošću p53 Number of p53 immunopositive tumours PH PC PHL PS Epitelni Epithelial 3/4 (75.0%) - - Stromalni Stromal 5/15 (33.3%) 1/3 (33.3%) =0.50 Mešoviti Mixed 11/21 (52.4%) 1/3 (33.3%) =1.00 Regresivni Regressive 8/17 (47.1%) - - Fokalna anaplazija Focal anaplasia 0/3 (-) - - Blastemski Blastemal 2/4 (50.0%) 3/5 (60.0%) =0.70 Difuzna anaplazija Diffuse anaplasia 2/2 (100.0%) 2/2 (100.0%) =1.00 Ukupno Total 31/66 (47.0%) 7/13 (53.8%) =0.88 PH preoperaciona hemioterapija; PHL primarno hirurško lečewe PC preoperative chemotherapy; PS primary surgery p 302

6 razlika u imunoekspresiji p53 u od no su na hi sto loške ti po ve ni je bi lo ni ka da su raz li ke is pi ta ne po seb no za gru pu VT le èe nih PH (p=0,11), ni po sebno za grupu VT leèenih primarno hirurški (p=0,57). Razlika u imunoekspresiji p53 ni je bi lo ni ka da je imunoekspresija poreðena izmeðu histoloških tipova VT u odnosu na tip primewene terapije, što se vidi u tabeli 4. DISKUSIJA Re zul ta te na šeg is pi ti va wa upo re ði va li smo s re zul ta ti ma osam do da nas ob ja vqe nih stu di ja imuno hi sto he mij ske eks pre si je p53. Pr vu stu di ju uradi li su Le muan (Lemoine) i sa rad ni ci [20] na uzorci ma 34 VT. U sle de æe dve La ho ti (La ho ti) i sa rad nici [19] i Be ni ers (Beniers) i saradnici [21] ispitivali su odnos izmeðu imunoekspresije p53 i gen skih mutacija p53, a u na red nih pet stu di ja iz raz li èi tih zemaqa sveta analizirana je iskquèivo imunohistohemijska ekspresija p53 [15, 16, 18, 22, 23]. Raspodela bolesnika po uzrastu, polu i strani zahvaæenog bubrega u našoj studiji potpuno odgovara ovoj ras po de li kod svih 178 bo le sni ka ko ji su is pitani u prethodnoj studiji demografskih i klinièkopatoloških odlika pojave VT kod bolesnika operisanih u Institutu u dvadesetšestogodišwem periodu ( godine) [34]. Medijana uzrasta naših bolesnika u vreme dijagnostikovawa VT je za šest-sedam meseci veæa od ove medijane u razvijenim evropskim zemqama [35]. Raspodela tumora prema polu je vrlo slièna ovoj raspodeli u svetskim serijama VT [35, 36]. U grupi bolesnika leèenih primarno hirurški bilo je znaèajno više devojèica nego deèaka u odno su na gru pu bo le sni ka le èe nih PH, što ne sma tramo bit nim, jer ni jed na do sa da šwa stu di ja ni je pokazala da su razlike u imunoekspresiji p53 povezane s polom bolesnika [22]. Kod ispitanika našeg istra ži va wa VT se na la zio vi še od dva pu ta èe šæe u III ne go u II sta di ju mu (2,5:1). Ovo je za pa že no i pri ana li zi svih 178 bo le sni ka u na šoj pret hod no pomenutoj studiji [34]. U studijama imunohistohemijske ekspresije p53 kod bolesnika iz Holandije [21] i Sjediwenih Amerièkih Država [15] broj bolesnika u III sta di ju mu je za oko dva pu ta ma wi ne go u II stadijumu, u studiji kod južnoafrièkih bolesnika [18] broj tumora u II i III sta di ju mu je pod jed nak, dok je u poqskoj studiji [23] znaèajno veæi broj bolesnika u III ne go u II stadijumu (18:13). U studiji bolesnika u Brazilu [22] broj obolelih u III sta di ju mu je dva pu ta veæi nego u II stadijumu, slièno kao u našem istraživawu. Mali broj bolesnika u IV stadijumu u našoj stu di ji sli èan je ovom bro ju u poq skoj, bra zil skoj i amerièkoj studiji [15, 22, 23]. Proporcionalna zastupqenost bilateralnih tumora (5,1%) u našem istraživawu u saglasnosti je sa podacima velikih svetskih stu di ja [36]. U kri tiè koj ana li zi re zul ta ta ra nih stu di ja o prog no stiè kom zna èa ju imu no re ak tiv no sti p53 kod razlièitih tumora utvrðeno je da su iz studija sa malim bro jem bo le sni ka iz ve de ni ne re al ni za kquè ci [37]. Naša studija imunoekspresije p53 u VT pred stavqa jed nu od naj ve æih u od no su na bro ju tu mo ra i uzoraka. Samo u tri prethodne studije obuhvaæen je nešto veæi broj bolesnika: 97 bolesnika u brazilskoj studiji [22], 93 u ju žno a friè koj [18] i 86 u ame riè koj [15]. Na laz he te ro ge no sti imu no hi sto he mij skog bo jewa p53 u saglasnosti je sa nalazima svih prethodnih studija. Procenat imunoreaktivnih æelija jednak je u blastemskoj i epitelnoj komponenti i u wima statistièki izrazito veæi nego u stromalnoj komponenti. Nalaze o ubedqivo veæoj imunopozitivnosti p53 u blastemskoj i epitelnoj komponenti saopštili su Lahoti i saradnici [19], Beniers i saradnici [21] i Skotnicka-Klonovic (Skotnicka-Klonowicz) i sa radni ci [23], pa se mo že mo slo ži ti sa mi šqe wem Beni er sa i sa rad ni ka [21] da je ta kva ras po de la imuno po zi tiv no sti p53 u skla du s te o ri jom pa to ge neze VT prema kojoj je u VT normalna diferencijacija blastemske komponente koja se razvija iz embrionalnog metanefrièkog mezenhima blokirana, što vodi ka stvarawu nefunkcionalnih tubula i abortivnih glomerula [38]. Srednijeva (Sredni) i saradnici [22] su ustanovili izrazitiju imunoekspresiju samo u bla stem skoj kom po nen ti, a od ovih na la za od stupaju jedino nalazi Lemuana i saradnika [20], koji su uoèili izrazito visoku ekspresiju u tubulima epitelne komponente, a nisku ekspresiju u blastemskoj i stromalnoj komponenti. Objašwewe za ove razlike verovatno leži u razlièitoj tehnici (smrznuti uzorci tumora), odnosno u drugaèijem tumaèewu rezultata imunohistohemijskog bojewa. U našem istraživawu 38 tumora (48,1%) je bilo imunopozitivno na p53, dok je 41 tu mor (51,9%) bio imunonegativan. S obzirom na prethodno razmatranu raspodelu imunopozitivnosti p53 u od no su na histološke komponente VT, potpuno je razumqivo da je ras po de la tu mo ra u od no su na imu no hi sto he mij sku ekspresiju p53 u našem istraživawu bila znaèajno povezana s histološkim tipovima VT. Oèigledno je da je na ove razlike presudno uticala imunopozitivnost sva èetiri VT tipa difuzne anaplazije, što se vidi iz rezultata dvostranih uporeðivawa imunopozitivnosti razlièitih histoloških tipova. Imunopozitivnost p53 u sko ro svim do sa da šwim studijama bila je znaèajno veæa u grupi anaplastiènih VT nego u neanaplastiènim VT. U našoj studiji je broj ana pla stiè nih VT bio ma li se dam od 79 (8,9%), što znaèajno umawuje verovatnoæu da se dokaže statistièka znaèajnost razlika, ali taj nedostatak se na vo di i u dru gim sliè nim stu di ja ma. U na šem istraživawu sva èetiri VT tipa difuzne anaplazije bila su imunopozitivna, a sva tri tipa fokalne anaplazije imunonegativna, što upuæuje na to da kod tumora sa fokalnom anaplazijom nije bilo imunopo- 303

7 Epitelni PRIMER!!! DOSTAVITI EXCELOV DOKUMENT, NIKAKO SLIKU GRAFIKONA U WORDU! Stromalni Epitelni Stromalni GRAFIKON 1. Imunoekspresija p53 u odnosu na histološki tip Vilmsovog tumora (n=79) GRAPH 1. Immunoecpression of p53 in relation to histological type of Wilms tumour (n=79) zitivnosti u neanaplastiènim komponentama, odnosno da je procenat anaplastiène komponente bio mali. Ovim zapažawima odgovara i nalaz kod jednog tumora iz studije Lahotija i saradnika [19] kod kojeg je izrazita imunopozitivnost p53 otkrivena samo u dva iseèka od 19 analiziranih tumorskih iseèaka, i to iskquèivo u anaplastiènoj komponenti. Rezultatima naših ispitivawa najslièniji su rezultati poqske studije, gde je u grupi imunopozitivnih VT bilo procentualno tri puta više anaplastiènih tumora nego u grupi imunonegativnih, a razlike su bile blizu granice znaèajnosti (p=0,06). Sliè no na šoj stu diji, u toj stu di ji sva èe ti ri VT sa di fu znom ana plazijom bila su imunopozitivna, za razliku od dva (od pet) VT sa fo kal nom ana pla zi jom [23]. Ni u bra zilskoj studiji nije bilo korelacije izmeðu ekspresije p53 i anaplazije kada se analiziraju svi ispitanici. Meðutim, u izdvojenoj analizi tumora III sta di ju ma pojavila se znaèajna razlika (imunopozitivni anaplastièni 50%; neanaplastièni 4%; p=0,006) [22]. U ostalim studijama razlike u imunopozitivnosti izmeðu grupa anaplastiènih i neanaplastiènih VT su bile statistièki znaèajne. U studiji 38 malezijskih bolesnika, imunopozitivnost u više od 75% tumorskih æelija zabeležena je u oba anaplastièna tumora (100%) i u sa mo èe ti ri od 36 (11,1%) ne a na pla stiènih (p=0,021) [16]. U južnoafrièkoj studiji visoku ekspresiju u grupi anaplastiènih VT imalo je pet od sedam (71,4%) tumora, a u grupi neanaplastiènih tri od 86 (3,5%) tu mo ra (p<0,001) [18]. U ho land skoj studiji pozitivno imunohistohemijsko bojewe kod više od 1% æe li ja na ðe no je kod sva èe ti ri ana pla stièna i tri od 14 ne a na pla stiè nih VT (p=0,006) [21]. U amerièkoj studiji pozitivna imunoekspresija zabeležena je kod èetiri od sedam anaplastiènih i pet od 63 neanaplastièna VT (p<0,01) [15]. Izuzev nalaza Srednijeve i saradnika [22], koji su imunopozitivnost p53 ot kri li kod osam od 55 (15%) VT sa blastemskom predominacijom, jednog od 12 (8%) VT sa epitelnom predominacijom i ni kod jednog od 13 VT sa stromalnom predominacijom, u dosadašwim stu di ja ma ni je ana li zi ra na imu no po zi tiv nost p53 prema histološkim tipovima neanaplastiènog VT. U našoj studiji nije postojala znaèajna povezanost imunoekspresiji p53 s histološkim tipovima VT kada se iz pro ce na is kqu èi tip sa di fu znom ana pla zijom. Ipak, na gra fi ko nu 1 tre ba uoèi ti da su tri od èetiri VT epitelnog tipa bila imunopozitivna, da je pod jed nak broj VT me šo vi tog, re gre siv nog i blastemskog imao pozitivnu i negativnu imunoekspresiju p53, kao i da je dvo stru ko vi še tu mo ra stro malnog tipa bilo imunonegativno nego imunopozitivno (p=0,09). Pod jed nak broj VT bla stem skog ti pa bio je imunopozitivan i imunonegativan na protein p53 (5:4). U dvostranim poreðewima imunoreaktivnosti izmeðu histoloških tipova VT takoðe nije bilo znaèajnih razlika. Ovo ukazuje na to da imunoekspresija proteina p53 najverovatnije nije samostalan indikator agresivnosti, odnosno rezistencije na hemioterapiju blastemskog tipa VT. U nekim istraživawima drugih tumora navodi se da primena hemioterapije može da bude povezana sa pre ko mer nom eks pre si jom pro te i na p53, jer he mi o- terapija dopušta selektivan rast rezistentnih æelij skih li ni ja ko je sa dr že iz me we ni pro tein p53, pa ta ko iz be ga va ju apop to zu, dok æe li je s imu no negativnošæu p53 bivaju uništene [39]. Rezultati dosadašwih ispitivawa VT, kao i našeg, ukazuju na to da PH ne modifikuje imunohistohemijsku ekspresiju p53. U studiji Lahotija i saradnika [19] imunoekspresija p53 se nije razlikovala izmeðu dijagnostièkih bi op sij skih uzo ra ka 17 VT i uzo ra ka uze tih iz re- 304

8 sektata tih tumora posle primewene hemioterapije. U studiji Srednijeve i saradnika [22] znaèajnu imunoekspresiju p53 ni je po ka zi vao ni je dan od 10 VT leèe nih PH, dok je od osta lih 87 VT le èe nih pri mar no hirurški 13 bilo imunopozitivno. U studiji Govindera (Govender) i saradnika [18] pozitivna ekspresija p53 ot kri ve na je kod se dam od 68 (10,3%) VT leèe nih PH i jed nog od 25 (4,0%) VT le èe nih pri mar no hirurški. U skladu s ovim nalazima, potencijalan prognostièki znaèaj imunohistohemijske ekspresije p53 mo že se is pi ti va ti u svim VT, bez ob zi ra na primeweni tip terapije. Naši rezultati ne podržavaju stavove Danðela (D Angelo) i sa rad ni ka [15], koji na vo de da PH mo že da uti èe na prog no stiè ki znaèaj imunoekspresije p53 kod VT. Me ðu tim, ako bi bila taè na pret po stav ka ovih auto ra da su, iz ne po znatih razloga, neki VT s imunopozitivnošæu p53 ipak senzitivni na hemioterapiju, a neki ne, zadržavawe imunopozitivnosti p53 posle hemioterapije moglo bi da bude povezano s nepovoqnim ishodom bolesti, kao što je to kod ana pla stiè nih VT. U tom slu èa ju, imunopozitivnost p53 kod tu mo ra le èe nih PH imala bi veæi prognostièki znaèaj nego imunopozitivnost kod tumora koji su primarno operisani. ZAKQUČAK Imu no hi sto he mij ska eks pre si ja on ko pro te i na p53 zna èaj no je ve æa u bla stem skoj i epi tel noj, ne go u stromalnoj histološkoj komponenti VT i u svim kom po nen ta ma ima iz ra zi tu re gi o nal nu va ri ja bilnost. Imunopozitivnost p53 znaèajno je povezana sa histološkim tipovima VT klasifikovanim prema kri te ri ju mi ma Re vi di ra ne SIOP rad ne kla si fi kacije tumora bubrega kod dece (2001), ali prvenstveno zahvaqujuæi imunopozitivnosti sva èetiri VT tipa difuzne anaplazije. Imunopozitivnost p53 je ekstenzivnija u anaplastiènoj komponenti VT u odnosu na neanaplastiène komponente. To se ispoqava pri komparaciji imunoekspresije izmeðu VT tipa difuzne anaplazije i ostalih tipova VT, mada ove razlike ne dosežu nivo statistièke znaèajnosti. Imunopozitivnost p53 nije samostalan indikator agresivnosti, odnosno rezistencije na hemioterapiju blastemskog tipa VT. Preoperaciona hemioterapija ne modifikuje imunoekspresiju p53 kod VT. LITERATURA 1. Jovanović I, Todorović V, Milosavljević T, et al. Expression of p53 protein in Barretts adenocarcinoma and adenocarcinoma of the gastric cardia and antrum. Vojnosanit Pregl 2005; 62: Kusafuka T, Fukuzawa M, Oue T, Komoto Y, Yoneda A, Okada A. Mutation analysis of p53 gene in childhood malignant solid tumors. J Pediatr Surg 1997; 32: Fiszer-Maliszewska L, Czernik J, Sawicz-Birkowska K, Kazanowska B, Wojciechowska B. Results of p53 analysis in pediatric malignancies in Poland. Med Pediatr Oncol 2003; 40: Vujanic GM, Charles AK. Renal tumours of childhood: an update. Pathology 2008; 40: Zuppan CW, Beckwith JB, Weeks DA, Luckey DW, Pringle KC. The effect of preoperative therapy on the histologic features of Wilms tumor. An analysis of cases from the Third National Wilms Tumor Study. Cancer 1991; 68: Beckwith JB, Zuppan CE, Browning NG, Moskness J, Breslow NE. Histological analysis of aggresiveness and responsiveness in Wilms tumor. Med Pediatr Oncol 1996; 27: Faria P, Beckwith JB, Mishra K, et al. Focal versus diffuse anaplasia in Wilms tumor new definitions with prognostic significance. A report from the National Wilms Tumor Study Group. Am J Surg Pathol 1996; 20: Weirich A, Leuschner I, Harms D, et al. Clinical impact of histologic subtypes in localized non-anaplastic nephroblastoma treated according to the trial and study SIOP-9/GPOH. Ann Oncol 2001; 12: Vujanic GM, Sandstedt B, Harms D, Kelsey A, Leuschner I, de Kraker J. Revised International Society of Paediatric Oncology (SIOP) Working classification of renal tumors of childhood. Med Pediatr Oncol 2002; 38: Camassei FD, Ferlini C, Jenkner A, et al. Nephroblastoma. DNA characteristics and their modification induced by prenephrectomy chemotherapy: a cytofluorimetric study. Pediatr Pathol Mol Med 2002; 21: Dome JS, Liu T, Krasin M, et al. Improved survival for patients with recurrent Wilms tumor: the experiance at St. Jude Children s Research Hospital. J Ped Hematol Oncol 2002; 24: Kullendorff CM. Relapses in Wilms tumour. Pediatr Surg Int 2003; 19: Kalapurakal JA, Dome JS, Perlman EJ, et al. Management of Wilms tumour: current practice and future goals. Lancet Oncol 2004; 5: Weber PG, Chen J, Nisen PD. Infrequency of ras, p53, WT1, or RB gene alterations in Wilms tumors. Cancer 1993; 72: D Angelo MF, Kausik SJ, Sebo TJ, Rathbun SR, Kramer SA, Husmann DA. p53 immunopositivity in histologically favorable Wilms tumor is not related to stage at presentation or to biological aggression. J Urol 2003; 169: Cheah PL, Looi LM, Chan LL. Immunohistochemical expression of p53 proteins in Wilms tumour: a possible association with the histological prognostic parameter of anaplasia. Histopathology 1996; 28: El Bahtimi R, Hazen-Martin DJ, Re GG, Willingham MC, Garvin AJ. Immunophenotype, mrna expression, and gene structure of p53 in Wilms tumors. Mod Pathol 1996; 9: Govender D, Hairlal P, Hadley GP, Chetty R. p53 protein expression in nephroblastomas: a predictor of poor prognosis. Br J Cancer 1998; 77: Lahoti C, Thorner P, Malkin D, Yeger H. Immunohistochemical detection of p53 in Wilms tumors correlates with unfavorable outcome. Am J Pathol 1996; 148: Lemoine NR, Hughes CM, Cowell JK. Aberrant expression of the tumour suppressor gene p53 is very frequent in Wilms tumours. J Pathol 1992; 168: Beniers AJMC, Efferth T, Fuzesi L, Granzen B, Mertens R, Jakse G. p53 expression in Wilms tumor: a possible role as prognostic factor. Int J Oncol 2001; 18: Sredni ST, de Camargo B, Lopes LF, Teixeira R, Simpson A. Immunohistochemical detection of p53 protein expression as a prognostic indicator in Wilms tumor. Med Pediatr Oncol 2001; 37: Skotnicka-Klonowicz G, Kobos J, Los E, Trejster E, Szymik- Kantorowicz S, Daszkiewicz P. Prognostic value of p53 expression in Wilms tumor in children. Med Sci Monit 2001; 7: Pelletier J. Molecular genetics of Wilm s tumor: insight into normal and abnormal renal development. Can J Oncol 1994; 4: Malkin D, Sexsmith E, Yeger H, Williams BRG, Coppes MJ. Mutations of the p53 tumor suppressor gene occur infrequently in Wilms tumor. Cancer Res 1994; 54: Bardeesy N, Falkoff D, Petruzzi MJ, et al. Anaplastic Wilms tumour, a subtype displaying poor prognosis, harbours p53 gene mutations. Nat Genet 1994; 7: Takeuchi S, Bartram CR, Ludwig R, et al. Mutations of p53 in Wilms tumors. Modern Pathol 1995; 8: Bardeesy N, Beckwith JB, Pelletier J. Clonal expansion and attenuated apoptosis in Wilms tumor are associated with p53 gene mutations. Cancer Res 1995; 55:

9 29. Beckwith JB, Palmer NF. Histopathology and prognosis of Wilms tumor. Results from the First National Wilms Tumor Study. Cancer 1978; 41: Miller KD. Immunocytochemical techiques. In: Bancroft J, Gamble M, editors. Theory and Practice of Histological Techniques. 5 th ed. London: Churchill Livingstone; p Rhodes A, Miller KD. Internal quality control and external quality assessment of immunocytochemistry. In: Bancroft J, Gamble M, editors. Theory and Practice of Histological Techniques. 5 th ed. London: Churchill Livingstone; p Linden MD, Torres FX, Kobus J, Zarbo RJ. Clinical application of morphologic and immunocytochemical assessment of cell proliferation. Am J Clin Pathol 1992; 97: Taylor CR, Shi S-R, Chaiwun B, Young L, Imam SA, Cote RJ. Strategies for improving the immunohistochemical staining of various intranuclear prognostic markers in formalin paraffin-sections; androgen receptor; estrogen receptor; progesteron receptor; p53 protein; proliferating cell nuclear antigen and Ki-67 antigen revealed techniques. Hum Pathol 1994; 25: Ðuričić S. Wilmsov tumor nastanak, dijagnostika, lečenje i prognoza. Beograd: Zadužbina Andrejević; Breslow NE. Wilms tumor: Epidemiology. In: Bertino J, editor. Encyclopedia of Cancer, Vol 4. 2 nd ed. Philadelphia: Elsevier; p Grundy P, Green DM, Coppes MJ, et al. Renal tumors. In: Pizzo PA, Poplack DG, editors. Principles and Practice of Pediatric Pathology. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins; p Dowell SP, Hall PA. The p53 tumour suppresor gene and tumour prognosis: Is there a relationship? Editorial. J Pathol 1995; 177: Beckwith JB. Precursor lesions of Wilms tumor: clinical and biological implications. Med Pediatr Oncol 1993; 21: Moll UM, Ostermeyer AG, Ahomadegbe JC, Mathieu MC, Riou G. p53 mediated tumor cell response to chemotherapeutic DNA damage: a preliminary study in matched pairs of breast biopsies. Hum Pathol 1995; 26: IMMUNOHISTOCHEMICAL EXPRESSION OF P53 ONCOPROTEIN IN WILMS TUMOUR IN RELATION TO HISTOLOGICAL COMPONENTS, HISTOLOGICAL TYPES AND PREOPERATIVE CHEMOTHERAPY Slaviša DJURIČIĆ 1, Dragomir DJOKIĆ 1, Dragana VUJIĆ 1, Gordana BASTA JOVANOVIĆ 2, Vera TODOROVIĆ 3, Sanja RADOJEVIĆ-ŠKODRIĆ 2, Slaviša ZDRAVKOVIĆ 1, Gordan M VUJANIĆ 4 1 Mother and Child Health Institute of Serbia Dr Vukan Čupić, Belgrade; 2 Institute of Pathology, School of Medicine, Belgrade; 3 Institute for Medical Research, University of Belgrade, Belgrade; 4 Department of Pathology, School of Medicine, Cardiff University, Cardiff, UK INTRODUCTION There have been only few studies of immunoexpression of p53 in Wilms tumour (WT), and their results are somewhat contradictory. OBJECTIVE The aim of the study was to determine p53 immunohistochemical expression in WT in relation to its histological components, histological prognostic types classified according to the SIOP Working Classification of Renal Tumours of Childhood (2001), and influence of preoperative chemotherapy. METHOD The analyses are based on 79 primary WTs treated in single institution according to SIOP protocols between For the immunohistochemical detection of p53, the monoclonal p53 antibody (DO-7, DAKO) was used. Semiquantitative grading of nuclear staining was done. RESULTS The immunoexpression of p53 was significantly higher in the blastemal and epithelial than in the stromal component (p<0.001). It was significantly correlated to WT histological prognostic types (p=0.039). The exensivity of p53 immunoexpression was higher in anaplastic components but a difference between WT type of diffuse anaplasia and all other types was nonsignificant (p=0.10). Five blastemal type WTs were p53 immunopositive and four immunonegative. There was no difference in p53 immunopositivity between WT treated with the preoperative chemotherapy and primary resected WT (p=0.88). CONCLUSION The immunoexpression of p53 in WT was significantly higher in the blastemal and epithelial than in the stromal component. It was in significant correlation with histological types of WT. The anaplastic component had noticeable but statistically not significantly higher p53 immunoexpression than non-anaplastic. The preoperative chemotherapy did not modify p53 immunoexpression of WT which had been found in other similar studies. Key words: Wilms tumour; nephroblastoma; classification; tumour suppressor protein p53; immunohistochemistry; chemotherapy Slaviša ĐURIČIĆ Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije Dr Vukan Čupić Radoja Dakića 6, Beograd Tel.: djurisla@sezampro.yu * Rukopis je dostavqen Uredništvu... godine. 306